Toshkent farm atse vtikainstituti
Download 7.28 Mb. Pdf ko'rish
|
dastarbosh
- Bu sahifa navigatsiya:
- Kimyoviy tarkibi.
- Ishlatilishi.
- Amarant o‘simligining agrotexnikasi
Geografik tarqalishi.
A m arant A m erika, Yevropa, A frika, Osiyo v a R ossiya viloyatlarida o ‘stiriladi. 0 ‘zbekiston florasida ham bir avlodi va 10 turi o ‘sadi. M anzarali o ‘sim lik sifatida gultojixo‘roz (Celasia v a Comfrena) k o ‘p tarqalgan. Mahsulot tayyorlash. U ru g ‘i etilgandan s o ‘ng o ‘sim lik о ‘rib olib quritiladi, so ‘ngra m aydalanadi va elab urug‘i olinadi. Kimyoviy tarkibi. A m arantning bargida 30 foizgacha oqsil m odda va 270-350 m g/kg koratin tutadi. U larning tarkibida riboflovin, poli vitam inlar askorbin kislota, К , E, D va boshqa vitam inlar bor. A m arant u ra g ‘i tarkibida 18-20 foiz oqsil, 8-9 foiz m oy va 65-75 foiz uglevodlar b o ‘ladi. Ishlatilishi. A m arant m oyi m e ’da va ichak yaralarini davolash xususiyatiga ega b o ‘lib, teri kasalliklari, qirqilgan yaralam i bitishini tezlashtirish uchun va nur kasalligi bilan o g ‘rigan bem orlam i davolashda q o ilan ila d i. U ning m oyi oblepixa m oyidan qolishm aydi v a b ir qator kasalliklam i davolashda ishlatilib kelinm oqda. A m arantning u ru g ‘i tibbiyotda rak kasalligidan hosil b o ‘lgan xavfli o ‘sm alar o ‘sishini oldini olish va so ‘rilib ketishiga yordam beradi. Amarant o‘simligining agrotexnikasi A m arant issiqsevar va y o m g ‘sevar o ‘sim lik hisoblanadi. A m arant o ‘sim ligi ekiladigan m aydonlar kuzda 25-28 sm chuqurlikda hay dab q o ‘yiladi. Er haydash oldidan organik va m ineral o ‘g ‘itlar bilan oziqlantiriladi. Erta bahorda yerlar tekislanib, begona o ‘tlardan tozalanadi. A m arantni ekishni barqaror iliq ob-havoda (aprel-m ay oylarida), tuproqning u ru g ‘ tushgan chuqurligi 10-12 gradusgacha qizigan paytda o ‘tkazish tavsiya qilinadi. 0 ‘sim likni ekishda sharoit va m uddatlarni to ‘g ‘ri 46 belgilash urug‘lam m g qiyg‘os unib chiqishini ta ’m inlovchi omil b o ‘lib hisoblanadi. Shuni k o 'z d a tutish lozim ki, u ru g ‘ tushgan tuproqda uning unib chiqishi uchun issiqlikdan tashqari etarli m iqdorda nam lik b o ‘lishi kerak. A m arantning u ru g ‘i qattiq parda bilan qoplanganligi uchun unga etarli m iqdorda suv talab qilinadi. Shuning uchun uni optim al m uddatlarda ekilm asa yoki tuproqning yuza (4 sm gacha) qatlam i qurib qolgan b o ‘Isa, unda quruq iqlim li m intaqalarda m aysalam ing unib chiqishi kafolatlaiim aydi. A m arantni ekish usullarini tanlash hosil m iqdoriga va uning rivojlanishiga ijobiy ta ’sir etuvchi om illardan hisoblanadi. A m arantni qator oralari yum shatiladigan ekin turlari kabi, qator oralari 30, 45, 60 sm egatlarga, u ru g ‘ olish uchun ekiladigan m aydonlarda esa 70 sm li egatlar olib ekilishi m a ’qul. Q ator oralari 60 sm kenglikda b o ‘lganda am arantni gektariga o ‘rtacha 1-2 kg urug‘ ekish tavsiya qilinadi. A gar qator oralari 45 sm dan egat olinib ekilsa o ‘sim likning ekish norm asi 10-15% ga k o ‘payadi. U ru g ‘lam i ekishda nam langan g ‘alvirdan o ‘tkazilgan qum, chirigan g o ‘ng, superfosfat va boshqa m ahsulotlardan u ru g ‘ni to ‘ldiruvchi sifatida ular 1:10 yoki 1:5 nisbatda foydalaniladi. A m arantni u ru g ‘ini ekish uchun sabzavot ekadigan seyalkalardan foydalaniladi. U lar b ir vaqtda qator oralari 60- 70 sm li sug ‘oriladigan egatlam i tayyorlab ketadi. H ar b ir m etr m asofada 25-30 ta yaxshi rivojlangan m aysalam ing m avjudligi ekishdagi eng yaxshi qalinlik hisoblanadi. M aysalam ing bunday qalinligi o ‘sim iikni parvarish fazasida ob-havo sharoitining noqulay kelishida ulam ing m um kin qadar nobud b o ‘lishini hisobga olinganda o ‘rim -y ig ‘im davriga kelib har b ir m etr uzunlikda 10-12 ta yaxshi rivojlangan o ‘sim lik qoladi. U m g ‘likka ekilgan m aydonlarda o ‘sim likning qalinligi 15-20% ga kam b o ‘lishi m um kin. A m arant ekilgan m aydonlarda qoldirilgan k o ‘chatlar gektaridan 600-700 sentner k o ‘k m assa va 1-2 sentner u ru g ‘ yetishtirish uchun etarli hisoblanadi. A m arant o ‘sim!igini parvarish qilish m urakkab jarayon b o ‘lm asdan barcha ekib o ‘stiriladigan o ‘sim liklam ing 47 agrotexnikasiga o ‘xshash. 0 ‘sim likni ekishdan keyin yem i yum shatish, begona o ‘tlardan tozalash kerak. Aymiqsa, har qanday tuproqqa ham bahor oylarida qatqaloq hosil b o ‘lishi m um kin va m aysalam ing pay do b o ‘lishini, ulam ing rivojlanishini qiyinlashtiradi. Shuning uchun qatqaloqni ekishdan 4-6 kun keyin engil yum shatgichlar yordam ida ishlash kerak. D astlabki 2-3 haftada asosiy e ’tibom i m aysalar unib chiqqandan keyin begona o ‘tlarni y o ‘qotish, qator oralarini yum shatish va yagana qilishga qaratm oq kerak. 0 ‘sim liklam i b o ‘yi 10-15 sm ga etganda qator oralarini ishlash bilan birga ulam ing rivojlanishini tezlashtirish m aqsadida gektar hisobiga 40 kg dan azot va 20 kg dan kaliy o ‘g ‘iti berib, 5-6 sm chuqurlikda kultivatsiya o ‘tkaziladi. Ikkinchi oziqlantirish o ‘sim likning b o ‘yi 30-35 sm ga etganda gektariga 30 kg dan azotli va fosforli o ‘g ‘itlar bilan oziqlantiriladi. 0 ‘sim likni oziqlantirish albatta su g ‘orishdan oldin am alga oshirilishi lozim. 0 ‘sim lik oziqlantirilgandan va su g ‘orilgandan keyin uning o ‘sishi va rivojlanishi tezlashadi. O xirgi oziqlantirishni uning b o ‘yi 70-80 sm ga etganda azotli va kaliyli o ‘g ‘itlar berish bilan tugallanadi. M avsum davom ida am arantni 6-7 m arta su g ‘oriladi va gektariga 95-105 kg azot, 70 kg fosfor, 50 kg kaliy va yer haydash oldidan 15-20 tonna g o ‘ng bilan oziqlantiriladi. A m arant o ‘sim ligini yashil m assasini gullash fazasidan u ru g ‘lam ing sutli-m um li etilish fazasiga etguncha o ‘rila boshlanadi. lyul oyigacha am arant o ‘sim ligini 2-3 m arta о ‘rib olinadi. Bu esa iyul oyining oxiriga kelib ildiz tizim idan yangi o ‘t о ‘sib chiqishini ta ’m inlaydi. A m arantning yashil m assasida oqsil m odasi k o ‘p b o ‘lganligi uchun chorvachilikda silos va boshqa oziqalarni ishlab chiqarishda k o ‘proq ishlatiladi. Download 7.28 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling