Toshkent gumanitar fanlar


Халкаро мехнат таксимотини модернизациялаштиришнинг замонавий гарб назариялари


Download 0.54 Mb.
bet3/5
Sana14.03.2023
Hajmi0.54 Mb.
#1266753
TuriReferat
1   2   3   4   5
Bog'liq
Бекчанов мусткал иш

Халкаро мехнат таксимотини модернизациялаштиришнинг замонавий гарб назариялари.
“Бир-бирига богликлик” коцепциясининг вакилларидан бири-голландиялик иктисодчи К. Нувенхузедир. У уз фикрларини тасдиклашда биринчи навбатда барча давлатлар учун умумий булган экологик омилларга мурожаат килади. Уларга куйидагиларни киритади: 1) атроф-мухитнинг баркарор эмаслиги; 2) ердаги табиий ресурсларнинг чекланганлиги. Чунки унинг фикрича ривожланган давлатлар ривожланаётган давлатлардан хом-ашёда карам, ривожланаётган давлатлар эса саноати ривожланган давлатлардан техника, технология ва х.к.да карам. Демак улар бир-бирига богликдир. Голланд олимининг фикрича мана шундан келиб чиккан холда халкаро мехнат таксимотини куриш керак.

Узаро богликлик концепциялари умумий характерга эга. Улар бошка иктисодий назариялар гурухи-мавжуд халкаро мехнат таксимотини “замонавийлаштириш” назариялари учун асос булади.

Халкаро мехнат таксимотини замонавийлаштиришнинг асосий гоясига мувофик ривожланаётган давлатлар протекционизм сиёсатидан воз кечишлари ва иктисодиётга хорижий капитални кенг жалб килишлари лозим.

Купгина ривожланаётган давлатлар худди шундай килдилар: “очик эшиклар”, “очик иктисодиёт” сиёсатини эълон килишди, куплаб кушма корхоналар, эркин тадбиркорлик зоналари ташкил килишди ва х.к. Бу айникса, Шаркий Осиё ва Лотин Америкасидаги “Янги индустриал давлатларда” кенг ёйилди. Шу билан бирга улар протекционизм гояларидан хам тулик воз кечишмади ва ундан зарур булганда фойдаланишмокда.

Саноати ривожланган давлатлар иктисодчилари нуктаи назаридан “замонавий” халкаро мехнат таксимоти мохияти нимада? Асосий маъно ривожланаётган давлатларни янги сохаларга йуналтиришдадир. Улар биринчи навбатда саноати ривожланган давлатлар эхтиёжини кондириш учун экспортга мехнатталаб, материалталаб. Стандартлаштирилган товарлар ишлаб чикаришга мослашишлари лозим.

Саноати ривожланган давлатлар юкори малакали ишчи кучи талаб килинадиган ва ИТИ тез бораётган иктисодиё сохаларга мослашишлари лозим.

Бу назария аста-секин амалга оширилмокда. Масалан, ривожланаётган мамлакатларга йуналтирилаётган капиталнинг умумий хажмида кайта ишлашга йуналтирилган капиталнинг улуши купаймокда. “Зарарли” ишлаб чикаришларнинг кисман ривожланаётган давлатларга кучиш жараёни руй бермокда.

Сохавий ихтисослашиш уч боскичли схема буйича амалга ошмокда:


Халкаро мехнат таксимотининг замонавий концепциялари, уни замонавийлаштириш режалари, шунингек бу концепцияларни амалга оширишни тахлил килиш шуни курсатадики, жахон ишлаб чикариш кучлари ривожланишининг хозирги даражасида саноати ривожланган ва ривожланаётган давлатлар уртасида янги турдаги халкаро ихтисослашиш ва кооперациялашув вужудга келмокда, ривожланаётган давлатларнинг жахон иктисодиётига интеграцияси кучаймокда.
Халкаро иктисодий муносабатларнинг анъанавий ва энг ривожланган куриниши ташки савдо хисобланади. Халкаро иктисодий муносабатлар умумий хажмининг 80%и савдонинг улушига тугри келади.
Хар кандай мамлакат учун ташки савдонинг роли каттадир. Ж.Сакснинг фикрича “дунёдаги хар кандай давлатнинг иктисодий муваффакияти ташки савдода тугилади. Хозирги давргача хеч бир мамлакат жахон иктисодий тизимидан ажраган холда соглом иктисодиёт хосил кила олгани йук”.
Халкаро савдода халкаро мехнат таксимоти асосида пайдо буладиган турли давлатлар товар ишлаб чикарувчилари уртасидаги алокаларнинг бир шакли булиб, улар уртасидаги узаро иктисодий богликликни намоён килади.

Мамлакатлар иктисодиётидаги ИТИ таъсири остида руй бераётган структуравий узгаришлар, саноат ишлаб чикаришнинг ихтисослашуви ва кооперациялашуви миллий хужаликларнинг узаро хамкорлигини кучайтирмокда. Бу эса халкаро савдо фаоллашувига имкон яратмокда. Халкаро савдо ишлаб чикаришга нисбатан тезрок усмокда. Ташки савдо айланмасини тахлил килиш шуни курсатадики, жахонда ишлаб чикариш 10%га купайганда жахон савдоси 16%га усмокда.

“Ташки савдо” деганда бир мамлакатнинг бошка мамлакат билан хак туланадиган олиб кириш, яъни, импорт ва хак туланадиган олиб чикиш, яъни, экспортдан иборат савдоси назарда тутилади.
Ташки савдо фаолияти товар ихтисослашувига кура тайёр махсулотлар савдоси, машина ва ускуналар савдоси, хом-ашё савдоси ва хизматлар савдосига булинади.

Дунёдаги барча мамлакатларнинг хак туланадиган товар айланмаси йигиндиси халкаро савдо деб аталади.


Халкаро савдо тушунчаси торрок маънода хам ишлатилади. Масалан, саноати ривожланган давлатлар товар айланмаси йигиндиси, ривожланаётган давлатлар товар айланмасининг йигиндиси ва х.к.
Барча давлатлар олдида ташки савдо буйича миллий сиёсат танлаш муаммоси ётади. Икки аср мобайнида бу мавзуда тортишувлар кетяпти.


Download 0.54 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling