Toshkent irrigatsiya va qishloq xo'jaligini mexanizatsiyalash muhandislari instituti 1 Loyihalar «O’zbek adabiyoti tarixi»

SULAYMON  BOQIRG’ONIY
O’zbek Yozma adabiYotining ilk yuksaliSh davri XI-XII asrlarga to’g’ri keldi. Bu davrda Yusuf Xos Hojib,
Ahmad  Yugnakiy,  Ahmad  Yassaviyning    yuksak  She’riy  iste’dodi  Yorqin  namoYon  bo’ldi.  Sulaymon  
Boqirg’oniyning ana Shu asrlar adabiYotida alohida o’rni bor.
U Ahmad Yassaviyning Shogirdi, eng sadoqatli izdoShi sifatida qalam tebratgan. She’rlari Yassaviyning
maShhur hikmatlariga har jihatdan – ham mazmun, ham badiiy uslub e’tibori bilan hamohang. Sulaymon 
Boqirg’oniy Yassaviydan farqli o’laroq, o’zbek She’riyatini yangi janrlar, xususan, epik She’riyat bilan
to’ldirgan va kengaytirgan. Binobarin, u She’riyatda hikoya uslubida, qissachilik Shaklida ham dadil qalam
tebratgan.
Sulaymon  Boqirg’oniydan ancha boy va badiiy jihatdan yetuk adabiy meros qolgan. Sulaymon  Boqirg’oniy
She’rlar (to’rtliklar) dan taShqari, “Oxiri zamon”, “Bibi Maryam kitobi” deb nomlangan ikki doston ham
yaratgan. AdabiYotShunos A.Hayitmetov Shoir merosi xususida Shunday Yozadi: “Boqirg’oniyning “Ismoil 
qissasi ” , “Me’rojnoma”, “Bibi Maryam”, “Sobit qissasi”, “No’’mon hikoyasi”, “Oxir zamon” manzumalarini
ham kichik dostonlar sirasiga kiritiSh mumkin .
           “Ismoil  qissasi” 37, “Oxir zamon”  49, “Me’rojnoma” 57,  “Bibi Maryam” 53 , “Sobit qissasi” 34 
to’rtlikdan taShkil topgan.  Payg’ambarimiz to’g’risidagi qissani ham qo’Shsak, bular hammasi 245 to’rtlik 
Yoki 1000 ga yaqin misrani taShkil etadi.” (A.Hayitmetov. Hakim ota dostonlari. Tafakkur jurnali. 2003-
yil,№ 2.36-39-betlar.). Bu  esa uning lirik She’riyati hajmidan ancha katta. Demak, Sulaymon  Boqirg’oniy
ko’proq epik, yani qissanavis, dostonnavis Shoirdir.
           Lekin  bu  boy  adabiy  meros  adabiYotShunosligimizda  na  tarixiy-adabiy,  na  matnShunoslik,  na
She’rShunoslik jihatidan jiddiy o’rganilgan. Buning ustiga ,ko’p vaqt Sulaymon  Boqirg’oniy She’riyati
Ahmad  Yassaviyijodi  soyasida  qolib  ketgan.  Bu  haqda,  jumladan,  oliy  o’quv  yurtlari    uchun  tuzilgan
darsliklarda ham “Boqirg’on kitobi, undagi She’rlar g’oyasi, uslubi va tili jihatdan A.Yassaviy She’rlariga
Shunchalik yaqin va monandki, ba’zan ularni bir-biridan ajratiSh ham amrimahol ekanligi ta’kidlanib, Shoir
merosiga zamon ta’siri kuchli bo’lganligi ko’rinadi ”.
           Boqirg’oniy  hikmatlari o’quchini , ayniqsa nafs va ruh ziddiyatlaridan kengroq ogoh qiladi. “Bu beSh
kunlik tiriklikda, davron sur, tanni yayrat” ,deydi nafs. Ruh bunga qarSh: “Ilm birla tariqatning Yo’lini bilib ,

---