Тошкент кимё-технология институти

6. Olingan sodani maydalash.
7. Soda maydalanilgandan keyin qattiq qoldiqlariga karbonat angidrid bilan ishlov berish.
Reaksiya quyidagicha boradi:
CaS +CO2 + H₂O =CaCO3 + H2S.
8. Issiq temir oksidi ishtirokida ortiqcha havo bilan ajralib chiqadigan vodorod sulfidining elementar oltingugurtga oksidlanishi:
H2S + O2 = 2S + 2H2O.
9. Sulfat kislota ishlab chiqarish uchun chiqarilgan vodorod sulfididan foydalanish.
Olingan oltingugurtni sxema bo'yicha sulfat kislotaga qayta ishlash mumkin:
S → SO2 → SO3 → H2SO4,
Olingan sulfat kislota yana tenglama bo'yicha natriy sulfat olish uchun sarflanadi:
2 NaCl + H2SO4 = Na2SO4 + 2HCl.
1865 yilda Belgiyali muxandis Solve soda ishlab chiqarishning ammiakli
usulini amalga oshirgan:
NaCl NH3 CO2 H2O NaHCO3 NH4Cl
2NaHCO3 Na2CO3 + CO2
Sol’ve usulida sodani ammoniy gidrokarbonat orqali olinadi:
NH4HCO3 + NaCl = NaHCO3+NH4Cl
Soda zavodlarida ammoniy gidrokarbonat NaCl suv eritmasi, NH3 va CO2 gazlaridan olinadi. Hozirgi sodaning asosiy qismi ammiakxlorid usulida (Solve usuli) olinadi: tabiiy yoki sunʼiy yoʻl bilan tayyorlangan namakob (NaCl) natriy karbonat Na₂CO₃ va kalsiy gidroksid Ca(OH)₂ taʼsirida Ca va Mg qoʻshimchalardan tozalanadi, ammiak NH₃ bilan toʻyintiriladi, soʻngra barbotaj kolonnalarida karbonizatsiyalanadi; asosiy reaksiya:
NaCl + NH₃ + CO₂ + H₂O = NaHCO₃+NH₄Cl.
Ushbu reaksiya 2 ta pog‘onada o‘tkaziladi. Birinchi pog‘onada absorbsiya va
ikkinchi pog‘onada karbonizasiya jarayonlari o‘tkaziladi. Karbonizasiya jarayonida
cho‘kmaga tushgan NaHCO3 filtrasiya usuli bilan ajaratiladi va uni parchalash
natijasida soda olinadi:
2 NaHCO3 Na2CO3 + CO2

Parchalash temperaturasi 160-180⁰C tashkil qiladi. Xosil bo‘lgan uglerod

oksid gazi karbonizasiya bo‘limiga yuboriladi va bu yerda asosiy jarayonlardan
tashqari bir nechta yordamchi jarayonlar o‘tkaziladi.
Xosil bo‘lgan NH4Cl dan ammiak regenerasiya etilib, absorbsiya bo‘limiga
yuboriladi:
2NH4Cl + Ca(OH)2 2NH3 + 2H2O + CaCl2
CaCl2 chiqindi sifatida maxsus yig‘indilarda saqlanadi. Kalsiy gidrooksid
olish uchun zarur bo‘lgan CaO karbonat xomashyosidan olinadi (oxak toshi).
CaCO3 CaO + CO2
CO2 gaz karbonizasiya bo‘limiga yuboriladi, CaO dan kalsiy gidrooksid olinadi.
CaO + H2O Ca(OH)2
Barcha soda zavodlarida NaCl suv eritmasi Na2CO3 va Ca(ON)2 yordamlarida
Ca va Mg ionlaridan tozalanadi.
MgCl2 + Ca(OH)2 → Mg(OH)2 + CaCl2
CaCl2 + Na2SO4 → CaCO3 + 2NaCl
CaCO3 va Mg(OH)2 chiqindi sifatida saqlangichlarga tashlanadi, tozalangan NaCl
eritmasi absorbsiya bo‘limiga yuboriladi.