Toshkent kimyo-texnologiya instituti shahrisabz filiali oziq-ovqat mahsulotlar texnologiyasi va sanoat uzumchiligi fakulteti


Download 1.61 Mb.
bet27/34
Sana25.02.2023
Hajmi1.61 Mb.
#1229600
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   34
Bog'liq
Amaliyot Organika

Aldegid va ketokislotalar
T

uzilishida bir vaqtning o‘zida karbonil va karboksil guruxlari ishtirok etadigan birikmalar aldegidokislotalar yoki ketonokislotalar deyiladi. Karboksil va karbonil guruxlarini o‘zaro xolatiga qarab ular -, -, - va x.k. Aldegido- va ketonokislotalarga bo‘linadilar. Ular empirik va sistematik nomenklaturalar bo‘yicha nomlanadlilar. Quyida aldegid- va ketonokislotalarni nomlashga misol keltiramiz.
O

linish usullari.
Glioksil kislota tabiatda g‘o‘r mevalar tarkibida uchraydi. Uni etil spirtini, glikolin yoki glikol kislotani oksidlab hosil qilish mumkin:
2

) Dixlor sirka kislotani gidrolizlab olish mumkin:

Pirouzum kislotani uzum kislotadan, sut kislotadan yoki 2,2- dixlorpropan kislotadan olish mumkin:




A



setosirka kislota uning efirlarini gidrolizlab yoki diketenga suv ta’sir ettirib olinishi mumkin:
Oksialdegidlar va oksiketonlar
Tuzilishida bir vaqtning o‘zida gidroksil va karbonil guruxlari bo‘lgan birikmalar oksialdegidlar va oksiketonlar deyiladi.
Gidroksil va karbonil guruxlarning o‘zaro xolatlariga qarab, ular -, -, - va x.k. oksialdegid va oksiketonlarga bo‘linadilar:


Oksialdegid va oksiketonlar ko‘p atomli spirtlarni oksidlab, galogen saqlovchi aldegid va ketonlarni gidrolizlab, aldol kondensatlanish orqali va boshqa usullar bilan olinishi mumkin:


1

. Ko‘p atomli spirtlarni oksidlanganda oksialdegid va oksiketonlarning aralashmasi hosil bo‘lishi mumkin, maslan:

2

. Aldol kondensatlanish yordamida
-oksialdegid va oksiketonlarni hosil qilish mumkin:

Oksialdegid va oksiketonlar aldegid, keton va spirtlarning xossalarini namoyon qilish bilan birgalikda, ular uchun bir qator o‘ziga xos hususiyatlar ham mavjuddir:


1

)
- va γ-oksialdegid siklik yarim asetallarni hosil qiladilar:


2) -oksialdegid va -oksiketonlar qizdirilganda suvni yo‘qotib to‘yinmagan aldegid va ketonlarni hosil qiladilar:



3



) -oksialdegid va -oksiketonlar uch malekula fenilgidrazin bilan reaksiyaga kirishib, ozozonlarni hosil qiladilar:
4

) Ishqorlar ishtirokida
-oksikarbonilli birikmalar izomerldanish reaksiyalariga kirisha oladilar:



Download 1.61 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   34




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling