Toshkent kimyo xalqaro universiteti muhandislik maktabi

KIRISH.

Global isish bugungi kunda butun dunyo duch kelayotgan eng xavfli tahdidlardan biridir. Issiqxona gazlarining emissiyasi global isishga o’z ta'sirini o’tkazmoqda.
Bunday vaziyatda issiqxona gazlari chiqindilarini kamaytirish va muqobil energiya manbasini topish tobora muhim ahamiyat kasb etmoqda. Oziq-ovqat chiqindilaridan biogaz ishlab chiqarish issiqxona gazlari emissiyasini kamaytirishning maqbul usuli hisoblanadi.
Biogazni dunyodagi o’rni: 2020 yilda global biogaz ishlab chiqarish bozori hajmi 3,10 milliard dollarni tashkil etdi. Bozor 2021-2028 yillarda 9,3 foiz CAGRda 2021 yildagi 3,51 milliard dollardan 2028 yilda 6,52 milliard dollargacha o'sishi prognoz qilinmoqda.

1-rasm: Yevropa biogaz bozori yillar korsatkichi
Xalqaro energetika agentligi (IEA) ma'lumotlariga ko'ra, hozirda butun dunyo bo'ylab 19 GVt dan ortiq o'rnatilgan elektr energiyasi ishlab chiqarish quvvati biogazda ishlaydi, ularning aksariyati Germaniya, AQSh va Buyuk Britaniyada.
COVID-19 pandemiyasi bio energiya loyihalariga jiddiy ta’sir o’tqazdi. COVID-19 pandemiyasi davrida ish va sayohatga bir qancha cheklovlar qoʻyildi, bu 2020 yilda global energiya tizimidan milliardlab barrel neft va trillionlab kub metr gazni ishlab chiqarilishini qisqartirilishiga olib keldi. Ushbu pandemiya sababli butun dunyo boʻylab bioenergiya loyihalari katta muammolarga duch keldi.
Masalan: Xom ashyo, butlovchi qismlar va texnik yordamning yo'qligi bio energiya loyihalarini ishlab chiqarish faoliyatiga yuqori ta'sir ko'rsatdi, bu esa kechikishlarga olib keldi.

1. Biogaz zavodlari bozorining o'sishini kuchaytirish uchun Parij iqlim kelishuvini qabul qilishni kengaytirish.

Iqlim o'zgarishi bo'yicha Parij kelishuvini qabul qilgan Yevropa Ittifoqi, Xitoy va Hindiston kabi davlatlar soni sezilarli darajada oshib bormoqda. Ushbu kelishuv mamlakatlarni jami energiya ishlab chiqarishda qayta tiklanadigan energiya manbalaridan foydalanishni oshirishga majbur qiladi. Foydalanishning ko'payishi ko'proq e'tiborni tortmoqda, chunki bu energiya iqlim o'zgarishi bilan bog'liq muammolarni hal qilishda va issiqxona gazlari emissiyasini kamaytirishda yordam beradi. Energetika sohasida qazib olinadigan yoqilg'i chiqindilari global isishning asosiy manbai hisoblanadi. Boshqa tomondan, biogaz manba va sharoitga qarab issiqxona gazlari emissiyasini ancha kamaytiradi. Bundan tashqari, issiqlik ishlab chiqarish yoki elektr energiyasini ishlab chiqarish kabi boshqa loyihalar uchun ham qo'llaniladi.
IEA ma’lumotiga ko’ra dunyo miqyosida ishlab chiqariladigan biogazning katta miqdori elektr energiya ishlab chiqarish va issiqlik ishlab chiqarishda ishlatiladi.
Masalan: 2019-yilda jami ishlab chiqarilgan biogasning 65% dan elektr energiya va issiqlik ishlab chiqarilishda foydalanilgan qolgan qismi esa binolarni isitish va Biometan uchun ishlatilgan.
Qayta tiklanadigan energiyaga moyillikni oshirish uchun turli hukumatlar tomonidan yo’lga qo’yilgan yangi energiya maqsadlari bu turdagi energiya bozorini hajmiga ijobiy ta’sir o’tqazdi. Misol uchun, Braziliya 2023- yilning oxirigacha birlamchi energiya ta'minotining 42,5 foizini qayta tiklanadigan manbalardan olishni maqsad qilgan. Carbon Brief (Buyuk Britaniyada joylashgan veb-sayt bo'lib, u iqlim o'zgarishi haqidagi fan va siyosatga qaratilgan) tomonidan taqdim etilgan tahlilga ko'ra, Buyuk Britaniya hukumati 2025 yilda elektr energiyasining qariyib yarmini qayta tiklanadigan manbalardan olishni maqsad qilgan.
So’ngi yillarda aholi soni ko’payishi va aholini qishloqdan shaharga ko’chib o’tishi energiyaga bo’lgan talabni keskin oshirdi bu esa chiqindilarni ko’payishiga olib keldi. BMTning ma'lumotlariga ko'ra, 2050 yilda dunyo aholisining qariyb 68 foizi shaharlarda yashashi kutilmoqda. Bu, shubhasiz, chiqindilarni qayta ishlash quvvatini oshirishni talab qiladi va shu bilan bozor o'sishiga turtki beradi.

2.