Toshkent moliya instituti "audit" kafedrasi

5-jadval 
Ishlab chiqarishga mo‘ljallangan asosiy vositalarni sotib olish va ularning 
dastlabki qiymatini shakllantirishga oid xo‘jalik muomalalarini buxgalterlik 
hisobining schyotlarida aks ettirishga doir misollar. 
№
Muomalalar
Summa 
so‘m
Korrespondensiyalanuv 
chi schyotlar
Dt
Kt
1.
Sotib olingan yig‘ma mebel uchun schyot-faktura akseptlandi:
Xarid qiymatiga to‘langan: QQS summasiga
120000 
24000
0820
4510
6010
6010
2.
Mebelni tashib keltirgan transport idorasining schyot fakturasi 
akseptlandi:
Ta’rif bo‘yicha ko‘rsatilgan xizmat qiymati qo‘shilgan qiymati 
solig‘i (QQS) summasiga
15000
3000
0820
4510
6010
6010
3.
Mebelni yig‘ish uchun ish haqi hisoblandi.
4000
0820
6710
1. 
11
K.Ahmadjanov, I. Yakubov «Audit asoslari». Toshkent, «IQTISOD-MOLIYA»-2020y , 243-bet 

---

34 
4.
Budjetdan tashqari fondlarga ajratmalar hisoblandi: ijtimoiy 
sug‘urta fondiga nafaqa fondiga bandlik xizmati fondiga
1440
80
80
0820
0820
0820
6520
6520
6530
5.
Obyekt hisobga qabul qilindi:
Dastlabki qiymatiga (0820 schyotni yopish)
140600 
0140
0820
6.
To‘langan qo‘shilgan qiymat solig‘i hisobga o‘tkazildi.
27000
6410
4510
Asosiy vositalarning kirimiga oid muomalalarni tekshirishda obyektlarning 
dastlabki qiymati to‘g‘ri shakllanganligiga e’tibor berish kerak. Chunki u mahsulot(ish, 
xizmat)lar tannarxiga qo‘shiladigan, har oylik amortizatsiya (eskirish) summalarini 
aniqlashda asos hisoblanadi. Bunda 0800- «Kapital qo‘yilmalarni hisobga oladigan 
schyotlar»ning ma’lumotlari tekshiriladi. Bu schyotlarda sotib olinib yoki qurib 
bitkazilib, balansga qabul qilinishi lozim bo‘lgan (0120 schyot debeti va 0810 
schyotning krediti) obyektning dastlabki (inventar) qiymati aniqlanadi. Umumiy 
qoidalarga ko‘ra u (QQS) asosiy vositaning dastlabki qiymatiga kiritilmaydi.
Lekin ushbu qoidadan amaldagi qonunchilik bilan o‘rnatilgan ayrim 
mustasnoliklar mavjud. Xususan, qo‘shilgan qiymat solig‘i asosiy vositalar qiymatiga 
quyidagi hollarda kiritiladi: agar asosiy vositalar imtiyoz berilgan (QQS to‘lashdan 
ozod qilingan) mahsulot ishlab chiqarish, ish bajarish, xizmat ko‘rsatish uchun sotib 
olingan bo‘lsa, hisob va hisobot tizimining soddalashtirilgan rejimida ishlaydigan 
kichik tadbirkorlik sub’ektlari asosiy vositalarni sotib olganida asosiy vositalar budjet 
ajratma (assignovaniya) lari hisobidan sotib olinganda;
• korxonada yangi qurilish pudrat usulida amalga oshirilganda, qurilish 
bo‘layotgan vaqtda pudratchiga to‘langan QQS qurilayotgan obyektning inventar 
qiymatiga qo‘shiladi.  
Qurilish xo‘jalik usuli bilan amalga oshirilganda ham korxona har oyda 0810 
«Tugallanmagan qurilish» schyoti debetida oy davomida aks ettirilgan xarajatlar 
summasiga nisbatan belgilangan miqdorda budjetga QQS hisoblaydi (Debet 0810 
schyot, Kredit 6410 schyot).
Auditor pul o‘tkazish yo‘li bilan sotib olingan, qurib bitkazilgan, tayyorlangan 

---

35 
asosiy vositalar obyektlariga doir xarajatlar, mazkur obyektning dastlabki (inventar) 
qiymati shakllanadigan, 0810, 0820, 0840 va 0890 schyotlarda hisobga 
olinayotganligini tekshirishi lozim.
Bunda asosiy vositalarning dastlabki (inventar) qiymatiga qo‘shiladigan 
xarajatlarning tarkibi, ularning mazkur obyektni yaratishga aloqadorligi tekshiriladi.