Toshkent moliya instituti kredit-iqtisod fakulteti "bank ishi" kafedrasi

3-jadval

Tijorat banklari aktivlari va kredit qo‘yilmalarining valyutaviy tarkibi va

dinamikasi (trln so‘mda) 

27

Ko‘rsatkichlar

nomi

01.01.2017 y.

01.01.2018 y.

Nominal

o‘sishi,

foizda

Haqiqiy

o‘sishi,

(devalvatsiyani

hisobga

olmagan

holda) foizda

Jami

shundan,

xorijiy

valyutada

ulushi,

foizda

Jami

shundan,

xorijiy

valyutada

ulushi,

foizda

Bank

aktivlari, jami

84,0

36,2

43%

166,

6

106,6

64%

98,2%

21,8%

Kredit

qo‘yilmalari,

jami

52,6

22,5

43%

110,5

68,8

62%

110,2%

31,4%

Albatta, tijorat banklarimizning aktivlari va kredit qo‘yilmalarining o‘sishiga

devalvatsiyaning qay darajada ta’sir etishi ularning tarkibida xorijiy vayutadagi

aktivlar va kreditlarning ulushi qay darajada ekanligiga bog‘liq. Agarda yuqoridagi

3-jadvalga   e’tiborni   qaratadigan   bo‘lsak.   Tijorat   banklarimizning   jami   ajratgan

kreditlarida xorijiy valyutada berilgan qismi 2016-yilda 43% ga, ya’ni 22.5 trln

so‘mga teng ekanligini ko‘rishimiz mumkin. 2017 yil yakuniga kelib esa xorijiy

27 

http://www.cbu.uz

 (O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki).

38

---

valyutada berilgan kreditlar qoldig‘i 68.8 trln so‘mga yetdi va kredit portfelidagi

ulushi     62%   ni   tashkil   etdi.   Endi   e’tiborni   o‘sish   ko‘rsatkichlariga   qaratsak,

2017-yilda   kreditlar   qoldig‘i   2016-yilga   nisbatan   nominal   jihatdan   juda

yuqori – 110,2 %ga o‘sganligiga guvoh bo‘lamiz ammo mana shu o‘sishning 80%

dan   ortiqroq   qismi   devalvatsiya   hisobiga   qolgan   31,4%   qismi   esa   real   o‘sish

hisobiga yuzaga kelganini ko‘ramiz.

Tijorat   banklarining   iqtisodiyotdagi   o‘rni   albatta   ularning   iqtisodiyot

tarmoqlariga yo‘naltirayotgan mablag‘lari, ya’ni kreditlarining miqdori va hissasi

orqali namoyon bo‘ladi (4-jadval). 

Quyidagi   jadval   ma’lumotlariga   e’tibor   qaratadigan   bo‘lsak,   iqtisodiyot

tarmoqlari   orasida   sanoat   eng   ko‘p   kredit   mablag‘lari   yo‘naltirilgan   tarmoq

ekanligini ko‘rishimiz mumkin. 2016-yilda tijorat banklari tomonidan bu tarmoqqa

18000 mlrd so‘mdan ortiq kredit ajratilgan va bu umumiy kreditlarning 34.9% ini

tashkil   etgan   bo‘lsa   2017-yilda   qariyb   ikki   yarim   barobarga   ortib   45223   mlrd

so‘mga yetgan va bu umumiy kreditlarning 40,9 % ini tashkil etgan.

Qishloq xo‘jaligi tarmog‘iga 2016-yilda 3030 mlrd so‘mdan ortiq kreditlar

ajratilgan   bo‘lib   2017-yilda   kreditlar   hajmi   4,7   trln   so‘mga   yetgan   va   bu   jami

kreditlardagi 4.3 % lik ulushni tashkil etadi.

Transport   va   kommunikatsiya   sohasi   sanoatdan   keying   eng   ko‘p   kredit

ajratiladigan tarmoq sanaladi. 2016-yilda bu tarmoqqa 7000 mlrd so‘mdan ortiq

kredit ajratilgan bo‘lsa, 2017-yilda ikki barobardan ortiqroqqa  oshib 16205 mlrd

s’mga yetdi kreditlarning summasi va jami kreditlarda 14,7% ulushga egalik qildi.

Jismoniy   shaxslarga   berilgan   kreditlarning   ham   salmog‘i   sezilarli   bo‘lib

2017-yilda ularga 13600 trln so‘mlik kreditlar ajratilib  otgan yilga   nisbatan 45%

ga   o‘sib,   jami   kreditlarda   12,3%   ulushga   egalik   qilgan.   Qurilish   sohasiga   esa

so‘ngi yilda 3424 mlrd so‘m kredit ajratilgan. Qolgan barcha sohalarga esa 2017-

yilda jami kreditlarning 25% ulushi to‘gri keladi. Umumiy olib qaraganda tujorat

banklarmizning iqtisodiyot tarmoqlarnini qo‘llab quvvatlashdagi ishtirokini ijobiy

baholash mumkin, fikrimcha.