Тошкент молия институти Сиртқи факултет 3 курс Суғурта иши

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI TOSHKENT MOLIYA INSTITUTI SIRTQI BO’LIMI
IQTISODIY TAHLIL fanidan


Nazorat ishi
MAVZU: Iqtisodiy taxlilda ananaviy usullari


Guruh: ССИ-81
Bajardi: Mullajonov X.A.
Tekshirdi: Nazarova B.

Toshkent 2022
Тошкент молия институти Сиртқи факултет
3 - курс ___Суғурта иши__ академгуруҳ талабаси
Муллажонов Хуршиднинг
____Иқтисодий тахлил__фанидан бажарган

НАЗОРАТ ИШГА
ТАҚРИЗ


Мавзу: Иқтисодий тахлилда ананавий усуллар.
Камчиликлари: ___________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
Қониқарли:_______________________________________________________
Қониқарсиз: ______________________________________________________

Назорат ишни текширувчи: _ Nazarova B.
2022 йил

Iqtisodiy taxlilda ananaviy usullari

Reja:

1. Iqtisodiy tahlil uslubi va turlari

2. Iqtisodiy tahlilning o`ziga xos xususiyatlari

3. Iqtisodiy tahlilning maxsus usullari

1. Iqtisodiy tahlil uslubi va turlari

Iqtisodiy tahlilning uslubiy asoslari dialеktika va iqtisodiy nazariya faniga tayanadi.

Tahlil uslubi dеganda esa, biznеs-rеjaning bajarilishiga va mahsulot hajmining o`sishiga ta'sir ko`rsatuchi omillarni sistеmali va komplеks tarzda o`rganish, o`lchash va umumlashtirish usuli bo`lib, ular hisob, hisobot va hisobdan tashqari ma'lumotlarni maxsus usllar orqali qayta ishlanilib, amalga oshirilishi tushuniladi.
Ma'lumki, tahlil qilinayotgan ob'yеktning faoliyatiga ichki va tashqi omillar ta'sir ko`rsatadi. Shuni ta'kidlash lozimki, tahlilda omillar dеganda u yoki bu iqtisodiy ko`rsatkichga ijobiy hamda salbiy ta'sir ko`rsatuvchi faol harakat qiluvchi kuchlar nazarda tutiladi. «Sabab» tеrmini nisbatan kеng ko`lamdagi komplеks omillar tizimiga nisbatan qo`llanilib, ana bu komplеksni tashkil etuvchilar esa omillar, dеb ataladi.
Xo`jalik yuritish samaradorligini oshirish imkoniyatini aniqlashda ijobiy ta'sir etuvchi omillar harakatini kuchaytirish va ularning salbiy ta'sirini tugatish rеzеrvlar dеb ataladi.
Dеduktiv usul аsоsаn mоliya – iqtisоdiy tаhlildа qo’llаnilаdi. Bundа аvvаlо хo’jаlik fаоliyatini bеlgilоvchi umumiy ko’rsаtkichlаr o’rgаnilib, so’ngrа ulаr bo’lаklаrgа bo’linаdi. Ko’rsаtkichlаrni bo’lаklаrgа bo’lish аslini оlgаndа tаhlil dеmаkdir.
Induktiv usul ko`pincha tеxnik-iqtisodiy tahlilda qo`llaniladi, ya'ni avval, ayrim olingan ish uchastkalaridagi ko`rsatkichlar har tomonlama tеkshirilib, so`ngra ana shu aniq ko`rsatkichlardan korxonaning xo`jalik faoliyatini bеlgilovchi umumlashgan iqtisodiy ko`rsatkichlar darajasiga chiqiladi.
Shunday qilib, iqtisodiy tahlil usuli mazkur prеdmеtni o`rganish jarayoniga umumiy jihatdan yondoshishdir. Shu sababli tahlil usulini unga bo`ysinuvchi maxsus usullari bilan aralashtirib bo`lmaydi. Zеro, aniq shart - sharoit natijasida u yoki bu usullarning o`zgarishi ehtimoldan holi emas. qtisodiy tahlil turlarining tasnifi uning mazmuni va vazifalarini to'g'ri tushunish uchun muhimdir.
Iqtisodiy adabiyotda iqtisodiy tahlil turli xususiyatlarga ko'ra tasniflanadi.
Mehnatning ommaviy bo'linmalariga asoslangan sanoat belgisi bo'yicha tahlil tarmoqning individual tarmoqlarining o'ziga xos xususiyatlarini hisobga oladi (sanoat, qishloq xo'jaligi, transport, savdo va boshqalar) va Interverektal, bu milliy iqtisodiyotning barcha sohalarida yoki boshqa so'zlarda iqtisodiy tahlil, boshqacha aytganda, iqtisodiy faoliyatni tahlil qilish nazariyasi.
Tarmoq iqtisodiy tahlilining maqsadi turli sohalarning o'ziga xos xususiyatlari bilan bog'liq. Ularning har biri mehnatning turli tabiati tufayli o'ziga xos xususiyatlarga, o'ziga xos xususiyatlarga ega, o'ziga xos iqtisodiy aloqalarga ega. Turli sohalardagi xususiyatlarni o'rganish zarurati, iqtisodiyotning har bir sohalarining o'ziga xos xususiyatlari va shartlarini hisobga olgan holda iqtisodiy tahlil qilish metodologiyasini ishlab chiqishga olib keldi.
Shu bilan birga, ijtimoiy ishlarning barcha turlari bir-birlari bilan chambarchas bog'liq va keng tarqalganligi haqida yodda tutish kerak. Inson individual sanoatining munosabatlari, ular o'rtasidagi ichki aloqaning mavjudligi tarmoqning eng keng tarqalgan uslubiy xususiyatlari va xususiyatlarini ochib berish, bu ushbu fanning eng keng tarqalgan uslubiy xususiyatlari va xususiyatlarini ochib berish, turli sohalardagi ilg'or test tajribasini yakunlaydi Iqtisodiyot, xususan, sanoatdagi iqtisodiy tahlil mazmunini boyitadi. Iqtisodiy tahlil bo'yicha umumiy nazariy bilimlarning mulki sanoat tahlilining individual texnikasidan individual rivojlanayotgan va amaliy foydalanish uchun vakolatli, malakali rivojlanish va amaliy foydalanish uchun zarur shartdir.
Vaqt belgisida iqtisodiy tahlil dastlabki (istiqbolga) va keyingi (retrospektiv, tarixiy) ga bo'linadi.
Dastlabki tahlil iqtisodiy operatsiyalarni amalga oshirishdan oldin amalga oshiriladi. Boshqaruv qarorlari va rejalashtirilgan vazifalarni asoslab, rejalashtirishni bashorat qilish va rejadan kutilayotgan ishlarni bashorat qilish, istalmagan natijalarni oldini olish zarur.
Keyingi (retrospektiv) tahlili iqtisodiy harakatlar sodir etilganidan keyin amalga oshiriladi. U rejaning bajarilishini nazorat qilish, foydalanilmagan zaxiralarni aniqlash, korxonalar natijalarini ob'ektiv baholash uchun ishlatiladi.
Istiqbol va retrospektiv tahlillar bir-biri bilan chambarchas bog'liq. Retrospektiv tahlilisiz istiqbolli bo'lish mumkin emas. O'tgan yillardagi mehnat natijalarini tahlil qilish bizga tendentsiyalar, naqshlarni o'rganishga, ishlatilmagan imkoniyatlarni, foydalanilmayotgan imkoniyatlarni, eng yaxshi amaliyot va boshqalarni aniqlashga imkon beradi, bu esa darajani oqlashda muhim ahamiyatga ega iqtisodiy ko'rsatkichlar Kelajak uchun. Istiqbolni ko'rish qobiliyati aniq retrospektiv tahlil beradi. Bu istiqbolli tahlilning asosidir.
Shu bilan birga, retrospektiv tahlil natijalari dastlabki tahlilning chuqurligi va sifatiga bog'liq. Agar rejalashtirilgan ko'rsatkichlar etarlicha asoslanmagan va real bo'lmasa, reja bajarilishini keyingi tahlili uning ma'nosini yo'qotadi va rejalashtirilgan ko'rsatkichlarning amal qilishini dastlabki baholashni talab qiladi.
O'z navbatida retrospektiv tahlil operatsion va finalga (samarali) bo'linadi. Operatsion (vaziyat) tahlili, iqtisodiy operatsiyalar yoki vaqtning qisqa muddatlari (smen, kun, o'n yillik va boshqalar) amalga oshirilgandan so'ng darhol operatsion (vaziyat) tahlili amalga oshiriladi. Uning maqsadi kamchiliklarni tezda aniqlash va biznes jarayonlariga ta'sir qilish. Bozor iqtisodiyoti ishlab chiqarish kabi dinamik vaziyat bilan ajralib turadi, tijorat faoliyati Korxonalar va uning tashqi muhiti. Bunday sharoitda operatsion (vaziyat) tahlili alohida ahamiyatga ega bo'ladi.
Final (yakuniy) tahlili hisobot davri (oy, chorak, yil) uchun amalga oshiriladi. Uning ahamiyati shundaki, korxonaning faoliyati hisobot ma'lumotlari bo'yicha tegishli davr uchun har tomonlama va har tomonlama o'rganilmoqda. Bu korxona faoliyatini mavjud imkoniyatlardan foydalanishni yanada to'liq baholashni ta'minlaydi.
Yakuniy va operatsion testlar o'zaro bog'liq va bir-birlarini to'ldiradi. Ular korxona rahbariyatini nafaqat ishlab chiqarish jarayonidagi kamchiliklarni tezda bartaraf etishga imkon beradi, balki tegishli vaqtlar uchun ishlab chiqarish natijalari, ishlab chiqarish samaradorligini oshirish, ishlab chiqarish samaradorligini oshirishga qaratilgan faoliyatni har tomonlama umumlashtiradi.
Bilan fazoviy belgisi Siz ichki va ichki ferma tahlilini taqsimlashingiz mumkin. Tashqi tahlil Faqatgina o'qish va uni o'rganish faoliyatini o'rganish tarkibiy bo'linmalar. Fermerlararo tahlil bilan, ikki yoki undan ortiq korxona natijalari taqqoslanadi. Bu sizga eng yaxshi tajriba, zaxira, kamchiliklarni va buning asosida korxona samaradorligini yanada ob'ektiv baholash imkonini beradi.
Boshqaruv ob'ektlari bo'yicha iqtisodiy tahlilni tasniflash muhim ahamiyatga ega. Iqtisodiy faoliyat (boshqariladigan tizim) alohida quyi tizimlardan iborat: iqtisodiyot, texnologiyalar, texnologiyalar, ishlab chiqarishni tashkil etish, ijtimoiy ishlarni tashkil etish, atrof-muhitni muhofaza qilish, atrof-muhitni muhofaza qilish va hk. Tahlilning atrof-muhitni muhofaza qilish va hk. Tahlilning atrof-muhitni muhofaza qilish va hk. Tahlilning boshqaruvi to'g'risidagi, boshqaruv organining iltimosiga binoan har qanday quyi quyi tizimlarga yo'naltirilishi mumkin faoliyat. Shu munosabat bilan:
Korxonada texnik xizmat ko'rsatish bilan shug'ullanadigan texnik va iqtisodiy tahlil (bosh muhandis, asosiy texnolog va boshqalar). Uning tarkibi texnik-iqtisodiy jarayonlarning o'zaro ta'sirini o'rganish va korxonaning iqtisodiy natijalariga ta'sirini yo'lga qo'yish;
Moliyaviy va iqtisodiy tahlil (kompaniyaning moliyaviy va kredit organining moliyaviy xizmatlari) Korxonaning moliyaviy natijalariga yo'naltirilgan: amalga oshirish moliyaviy reja, o'z va qarzdorlik kapitalingizdan foydalanish, daromad miqdorini oshirish, rentabellikning o'sishi, rentabellikning o'sishi, moliyaviy ahvoli va to'lov qobiliyatini oshirish;
Audit (buxgalteriya hisobi) tahlili moliyaviy "korxonalar" ekspert tashxisi. Tadbirkorlik subyektlarining moliyaviy ahvoli va moliyaviy barqarorligini baholash va baholash uchun auditorlar yoki auditorlik firmalari tomonidan o'tkaziladi;
Ijtimoiy-iqtisodiy tahlil (iqtisodiy boshqaruv xizmatlari, sotsiologik laboratoriyalar, statistik organlar) ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlar, ularning bir-birlariga ta'siri va iqtisodiy faoliyatning iqtisodiy natijalarini o'rganish;
Iqtisodiy va statistik tahlil (statistik organlar) turli xil boshqaruvning turli darajalarida ommaviy ijtimoiy hodisalarni o'rganish uchun qo'llaniladi: korxonalar, tarmoqlar, mintaqa;
Iqtisodiy va ekologik tahlil (atrof-muhitni muhofaza qiluvchi organlar) atrof-muhitni saqlash va takomillashtirish bilan bog'liq ekologik va iqtisodiy jarayonlarning o'zaro ta'sirini tekshiradi, ekologiya xarajatlari;
Marketing tahlili (Korxona yoki uyushma yoki uyushma marketingi) korxonaning faoliyatidan tashqari, uning raqobatbardoshligi, talab va takliflar, tijorat xatarlaridan tashqari, tijorat xatarlari, narxlarning rivojlanishi, taktikalarni rivojlantirishdan tashqarida foydalanish uchun ishlatiladi va marketing strategiyalari.
OBD ob'ektlarini o'rganish usuliga ko'ra, u qiyosiy, diagnostika, fotografik, iqtisodiy va statistika, iqtisodiy va statistik, funktsional, funktsional va xarajatlar bo'lishi mumkin.
Qiyosiy tahlil bilan, odatda, o'tgan yillar, ilg'or korxonalar, ilg'or korxonalar, iqtisodiy faoliyat natijalari asosida hisobot ko'rsatkichlarini taqqoslash bilan cheklangan.
Haqiqiy tahlil samaradorlikni oshirish va ishlab chiqarish ko'rsatkichlari darajasi va darajasi darajasini aniqlashga qaratilgan.
Tashxisiy (ekspress tahlil) faqat ushbu qoidalarning xos xususiyatlari xarakterli odatiy xususiyatlari asosida normal iqtisodiy jarayonlarning buzilishining xususiyatini o'rnatishning bir usuli hisoblanadi. Masalan, ishlab chiqarishning yalpi o'sish sur'atlari o'sishdan oldin bo'lsa tovar mahsulotlari Va mehnat unumdorligining o'sish sur'ati yuqori bo'lganida, bu ishlab chiqarish va avtomatlashtirish, mehnatni tashkil etish, mehnatni tashkil etish, mehnatni tashkil etish va shu asosda ishchilarning sonini kamaytirish bo'yicha chora-tadbirlar rejasi. Belgilarni bilish sizga to'g'ridan-to'g'ri o'lchashni ishlab chiqarmasdan buzilishlarning mohiyatini tez va aniq o'rnatishga imkon beradi, i.e. Qo'shimcha vaqt va pul talab qiladigan harakatlarsiz.
Marjave tahlili - bu boshqaruvda boshqaruv qarorlarining samaradorligini buzish asosida baholash va asoslash usuli tergov munosabatlari Doimiy va o'zgaruvchilar uchun xarajatlarni, narx va foyda va xarajatlarni ajratish.
Iqtisodiy va matematik tahlil yordamida eng maqbul echim variant tanlangan. iqtisodiy vazifaMavjud manbalardan to'liq foydalanish tufayli ishlab chiqarish samaradorligini oshirish zaxiralari.
Stoxastik tahlil (dispersiya, korrelyatsion, komponent va boshqalar) o'rganilgan hodisalar orasidagi stochik bog'liqliklarni o'rganish uchun ishlatiladi va korxonalarning iqtisodiy faoliyat jarayonlari.
Funktsional va narxlarni tahlil qilish (FSA) zaxirani aniqlash usuli. U ob'ektni barcha bosqichlarda amalga oshirishning maqbul usullariga yo'naltirilgan va yo'naltirilgan funktsiyalarga asoslanadi. hayot sikli Mahsulotlar (ilmiy-tadqiqot ishlari, loyihalash, ishlab chiqarish, foydalanish va yo'q qilish). Uning asosiy maqsadi - aniqlash va ogohlantirish qo'shimcha narx Keraksiz tugunlarni, tafsilotlarni bartaraf etish, mahsulot dizayni, materiallarni almashtirish va boshqalarni almashtirish
Mavzularga muvofiq (tahlildan foydalanish), ichki va tashqi tahlil mavjud. Ichki tahlil to'g'ridan-to'g'ri sanoat, tijorat va moliyaviy faoliyatni tezkor, qisqa muddatli va uzoq muddatli boshqarish ehtiyojlari uchun amalga oshiriladi. Tashqi tahlil banklar, moliyaviy ma'murlar, aktsiyadorlar, investorlar tomonidan xo'jalik boshqaruvi tomonidan moliyaviy va statistika hisobotlari asosida amalga oshiriladi.
O'quvchilikni yoritgandan so'ng, tahlil mustahkam va tanlab olinadi. Uzluksiz tahlil bilan barcha ob'ektlarni istisnosiz o'rgangandan so'ng, so'rov natijalariga ko'ra ob'ektlarning faqat bir qismi.
Dastur tarkibiga ko'ra, tahlil murakkab va tematik bo'lishi mumkin. Korxona har tomonlama tahlil qilib, tematik o'rganilmoqda - faqat ma'lum bir nuqtaga eng katta qiziqish uyg'otadigan faqat alohida shaxslar. Masalan, moddiy resurslardan, korxonaning ishlab chiqarish quvvati, ishlab chiqarish narxini pasaytirish va boshqalarni kamaytirish.
Yuqoridagi har bir iqtisodiy tahlilning har biri o'z xulq-atvorining mazmuni, tashkil etilishi va usullari uchun o'ziga xosdir.

2.