Тошкент молия институти

Макродаражада тартибга солишнинг икки механизмининг асосий хусусиятлари. 
 
Бозор механизми
ўзўзини тартиблаш 
Давлат механизми – 
давлат томонидан тартиблаш 
Бозор товарлар ишлаб чиқарилгандан сўнг 
ишлаб чиқаришга таъсир кўрсатади.
Бозорнинг 
индивидуал, 
алоҳида 
субъектлари ўзлари манфаатдор бўлмаган 
макроиқтисодий структура ўзга 
ришларини амалга оширмайдилар.
Бозор субъектлари ўз капиталларини 
Семантик (маьносини 
ифодалаш) хусусиятлар 
таҳлили 

---

225
фойда келтирмайдиган самарасиз ишлаб 
чиқаришга қўймайдилар.
Бозор ўзгарувчан харидор талабига тезда 
мослашади.
Ишлаб чиқариш (нима, қандай, қанча, ким 
учун) ечимлари микродаражада, фирма, уй 
хўжаликлари миқёсида қабул қилинади.
Бошқариш 
горизонтал(шерикчилик) 
асосида, фирмалар ва уй хўжаликлари 
ўртасидаги алоқалар асосида ташкил 
этилади.
Хўжалик алоқаларини тартибга солиш 
фақат 
шартнома 
ва 
манфаатларга 
асосланади. 
Жадвални ҳар бир талаба индивидуал тўлдиради. Сўнгра кичик гуруҳларда 
муҳокама қилиб, биргаликда тўлдириб, бутун гуруҳ олдида тақдимот қилинади. Тақдимот 
тугагач, ҳар бир кичик гуруҳга тўғри жавоб тарқатилади. У қуйидагича бўлади:
Макродаражада тартибга солишнинг икки механизмининг 
 асосий хусусиятлари. 
 
Бозор механизми
ўзўзини тартиблаш 
Давлат механизми – 
давлат томонидан тартиблаш 
Бозор товарлар ишлаб чиқарилгандан сўнг 
ишлаб чиқаришга таъсир кўрсатади.
Бозорнинг 
индивидуал, 
алоҳида 
субъектлари ўзлари манфаатдор бўлмаган 
макроиқтисодий структура ўзгаришларини 
амала оширмайдилар.
Бозор субъектлари ўз капиталларини фойа 
келтирмайдиган 
самарасиз 
ишлаб 
чиқаришга қўймайдилар.
Бозор ўзгарувчан харидор талабига тезда 
мослашади.
Ишлаб чиқариш (нима, қандай, қанча, ким 
учун) ечимлари микродаражада, фирма, уй 
хўжаликлари миқёсида қабул қилинади.
Бошқариш оризонтал шерикчилик) 
асосида, фирмалар ва уй хўжаликлари 
ўртасидаги алоқалар асосида ташкил 
Давлат ишлаб чиқариш бошлангунга 
қадар таъсир кўрсатиши мумкин.
Давлат йирик масштабдаги структура 
силжишлари, 
ўзгаришларини 
амалга 
оширишга қодир.
Давлат бюджет ёрдамида иқтисодиётнинг 
нотижорат секторини самарасиз, лекин 
жамият учун зарур корхоналарни 
қўллабқувватлайди.
Давлат 
истеъмолчи 
талабининг 
ўзгаришини анча кеч илғайди.
Макродаражадаги қарорлар умуммиллий 
манфаатларни кўзлаган ҳолда қабул 
қилинади.
Миллий хўжаликни бошқариш вертикал 
асосида ташкил этилади (юқоридан пастга, 

---

226
этилади.
Хўжалик алоқаларини тартибга солиш 
фақат 
шартнома 
ва 
манфаатларга 
асосланади. 
давлатдан фирма, уй хўжалигига).
Иерархик 
(қуйи 
бўғинни 
юқорига 
бўйсуниши тартибида) алоқалар кўпинча 
иқтисодий мажбур қилишга асосланади 
(солиқлар, божхирожлар). 
Ўқитувчи тақдимотда билдирилган фикр, тўлдирилган жадвал ва унинг хатоларини 
ҳисобга олиб, ишни баҳолайди.
Топшириқни мана бундай жадвални таҳлил қилиш, унинг айрим кўрсаткичларини 
ҳисоблаш тариқасида ҳам бериш мумкин. Айниқса, махсус, мутахассислик иқтисодий 
фанларини ўрганганда бу жиҳатдан имконият жуда катта. Ахборотнинг катта қисми 
жадвал шаклида бўлади. Уларда маълумотлар ҳисобланади, таққосланади.