Тошкент молия институти

3.6.1-жадвал 
Ўзбекистон Республикаси Давлат бюджети даромадлари таркибида юридик 
шахслардан олинадиган мол-мулк солиғинининг улуши, (фоизда)
31
 
 
Кўрсаткичлар 
Йиллар 
2002 
2003 
2004 
2005 
2006 
Давлат бюджети даромадларида жами солиқлар 
тушуми 
100 
100 
100 
100 
100 
Жами Давлат бюджети даромадларида мол-мулк 
солиғининг улуши
2,6 
4,4 
5,1 
4,2 
4,5 
шу жумладан, юридик шахслардан олинадиган 
мол-мулк солиғининг улуши 
2,3 
3,9 
4,7 
3,9 
4,5 
Жами мулкий солиқлар тушумида юридик 
шахслардан олинадиган мол-мулк солиғининг 
улуши 
86,0 
90,1 
92,6 
92,3 
92,8 
Юридик шахслардан олинадиган мол-мулк 
солиғининг маҳаллий бюджетлар 
даромадларидаги улуши 
7,1 
7,7 
7,9 
7,8 
7,8 
Жадвал маълумотлари кўра жами мулкий солиқлар тушумида юридик 
шахслардан олинадиган мол-мулк солиғининг улуши 2006 йилда 2002 йилга 
нисбатан 6,8 пунктга ошганлигини кўриш мумкин. Бу ҳолатни солиққа 
тортиш тартибларини янада такомиллашиб бораётганлиги билан изоҳламоқ 
керак. Бунга бир хил аҳамиятли ва самарасиз бўлган имтиёзларни бекор 
қилинаётганлигини мисол келтириш мумкин.
 
31
Ўзбекистон Республикаси Давлат солиқ қўмитасининг маълумотлари асосида тузилган. 

---

156 
Мол-мулк солиғи тўловчилар, 
солиққа тортиш объекти ва 
мол-мулкнинг ўртача йиллик 
қолдиқ қийматини аниқлаш 
тартиби 
Солиқ қонунчилигига асосан мол-
мулк солиғининг тўловчилари бўлиб, 
солиқ солинадиган мол-мулкка эга 
бўлган юридик шахслар ҳисобланади.
Солиқ солиш мақсадида юридик 
шахслар деганда, мулкида, хўжалик 
юритишида ёки тезкор бошқарувида мол-мулкка эга бўлган ва ўз 
мажбуриятлари бўйича мол-мулки билан жавоб бера оладиган ҳамда 
мустақил баланс ва ҳисоб-китоб варағига эга бўлган хўжалик юритувчи 
субъектлар тушунилади. 
Солиққа тортишнинг алоҳида режими ўрнатилган айрим тоифадаги 
корхоналарга, жумладан ягона ер солиғини тўловчи қишлоқ хўжалиги товар 
ишлаб чиқарувчилар, ягона солиқ тўловини тўловчи миқрофирма ва кичик 
корхоналар ҳамда савдо ва умумий овқатланиш корхоналари ҳамда 
нотижорат ташкилотлар учун уларнинг асосий фаолияти бўйича мол-мулк 
солиғини тўлаш татбиқ этилмайди.
Агар солиққа тортишнинг алоҳида режими ўрнатилган юридик шахслар 
фаолиятнинг асосий тури билан бир қаторда бошқа фаолият турлари билан 
шуғуллансалар, улар алоҳида ҳисоб юритишлари ва қонун ҳужжатларига 
мувофиқ мол-мулк солиғини тўлашлари зарур бўлади.
Юридик шахслардан олинадиган мол-мулк солиғининг объекти бўлиб, 
асосий воситалар (шу жумладан молиявий ижара (лизинг) шартномаси 
бўйича олинган асосий воситалар), номоддий активлар, тугалланмаган 
қурилиш объектлари ҳамда белгиланган муддатда ишга туширилмаган асбоб-
ускуналар қиймати ҳисобланади. 
Юридик шахслардан олинадиган мол-мулк солиғининг солиққа тортиш 
базаси бўлиб эса: 
а) асосий воситаларнинг ўртача йиллик қолдиқ қиймати (шу жумладан 
молиявий ижара (лизинг)шартномаси бўйича олинган асосий воситалар); 
б) номоддий активларнинг ўртача йиллик қолдиқ қиймати; 
в) белгиланган муддатларда тугалланмаган қурилиш объектининг ўртача 
йиллик қиймати; 
г) меъёрий муддатларда ўрнатилмаган ускуналарнинг ўртача йиллик 
қиймати ҳисобланади.
Юридик шахслар мол-мулкининг ўртача йиллик қолдиқ қиймати 
ҳисобот йилининг 1 январидаги ва ҳисобот йилидан кейинги йилнинг 1 
январидаги мол-мулк қолдиқ қийматининг ярмини қўшишдан олинган 
суммани ҳамда ҳисобот даври қолган барча ойлари ҳар бир дастлабки 
кунидаги мол-мулк қолдиқ қиймати суммасини 12 га бўлиш орқали қуйидаги 
формула бўйича аниқланади: 

---

157 
Агар мол-мулк ойнинг биринчи ярмида корхона балансига кирим
қилинса, мол-мулкнинг ўртача йиллик қолдиқ қийматини ҳисоблашда тўлиқ 
ой деб қабул қилинади, агарда мол-мулк ойнинг иккинчи ярмида балансга 
кирим қилинган бўлса, унда мол-мулкнинг ўртача йиллик қолдиқ қиймати 
амалга киритиш ойидан кейинги ойнинг биринчи кунидан бошлаб 
ҳисобланади. 
Масалан, юридик шахс 25 октябрда таъсис этилган. Бунда: 
2007 йил учун хисоблаб чиқаришга юридик шахс 
мол-мулки ўртача йиллик қолдиқ қийматининг хисоб-китоби 
Баланс моддалари номи 
Баланс 
коди 
сатри 
Баланс моддалари бўйича суммалар 
01.01 
01.11 
01.12 
01.01 
Асосий воситалар 
010 
- 
- 
950 
950 
935 
Номоддий активлар 
020 
Асосий воситаларнинг 
эскириши
011, 021 
90 
100 
115 
Солиқ солинадиган мол- 
мулкнинг қолдиқ қиймати 
012, 022 
860 
850 
820 
2) ҳисобот йилининг I-чораги учун: 
3) 12 мартдан мол-мулк солиғини тўловчи бўлган юридик шахс учун: 
Мол - мулкнинг ўртача
йиллик қолдиқ қиймати
 
 
12
2
1
1
..
.
1
1
2
1
январ
декабр
март
феврал
январ






1-чорак учун солиқни 
ҳисоблаб чиқаришга мол-
мулкнинг ўртача қолдиқ 
қиймати
12
2
1
1
1
2
1
апрел
март
феврал
январ




1-чорак учун солиқни 
ҳисоблаб чиқаришга 
мол-мулкнинг ўртача 
қолдиқ қиймати 
 
12
2
1
2
1
апрел
март


 
Солиқни ҳисоблаб чиқариш 
учун мол-мулкнинг ўртача 
қолдиқ қиймати 
83
,
140
12
2
:
820
850
2
:
860





---

158