Тошкент молия институти

Ўз-ўзини назорат қилиш учун саволлар 
1. Маҳаллий йиғим деганда нимани тушунасиз? 
2. Айрим турдаги товарлар билан чакана савдо қилиш ва айрим турдаги 
хизматларни кўрсатиш ҳуқуқи учун йиғим солиқ кодексининг қайси 
моддасига тегишли? 
3. Айрим турдаги товарлар билан чакана савдо қилиш ва айрим турдаги 
хизматларни кўрсатиш ҳуқуқи учун йиғимни тўловчилари кимлар? 
4. Айрим товар турларининг ва хизматларнинг рўйхати қайси давлат 
органи томонидан белгиланади? 
5. Айрим турдаги товарлар билан чакана савдо қилиш ва айрим турдаги 
хизматларни кўрсатиш ҳуқуқи учун рухсат гувоҳномаси қанча 
муддатга берилади? 
6. Айрим турдаги товарлар билан чакана савдо қилиш ва айрим турдаги 
хизматларни кўрсатиш ҳуқуқи учун йиғим қанча миқдорда 
ундирилади? 
7. Маҳаллий йиғимни ўз вақтида тўланиши усутидан жавобгарлик 
кимларнинг зиммасига юкланган? 
IV боб бўйича тавсия этиладиган адабиётлар рўйхати: 
1.1., 1.2., 1.3., 1.4., 1.13., 1.16., 1.21., 1.23., 1.25., 2.8., 3.1., 3.7., 3.12., 
3.25., 3.40., 3.41., 4.3, 4.10., 5.5., 6.11., 6.14. 

---

232 
V БОБ. ДАВЛАТ БЮДЖЕТИНИНГ СОЛИҚСИЗ ДАРОМАДЛАРИ 
 
5.1. Давлат бюджети солиқсиз даромадларининг зарурлиги, 
моҳияти ва туркумланиши 
 
Давлат 
бюджетининг 
солиқсиз
даромадлари таркибига давлатга тегишли 
мулкларни 
сотишдан 
ва 
хусусийлаштиришдан келган даромадлар, 
ташқи иқтисодий фаолиятдан келган даромадлар, хорижий давлатлардан 
олинган молиявий ёрдамлар ва давлатнинг махсус мақсадли бюджет 
жамғармалари киради. 
Ўзбекистон Республикасининг «Бюджет тизими тўғрисида»ги қонунига 
мувофиқ давлат бюджетининг солиқсиз даромадларига юридик ва жисмоний 
шахслардан, шунингдек, чет давлатлардан келган қайтарилмайдиган пул 
тушумлари, резидент – юридик шахсларга ва чет давлатларга берилган 
бюджет ссудаларини қайтариш ҳисобига тушадиган тўловлар ва давлатнинг 
молиявий ва бошқа активларининг жойлаштирилиши, фойдаланишга 
берилиши ва сотилишидан олинган даромадлар киритилган.
42
Ушбу қонунда 
солиқсиз даромадларнинг ёки солиқдан ташқари тўловларнинг уч асосий 
тури эътироф этилган. 
Россия Федерациясида юқорида қайд этилган учта асосий даромад 
туридан ташқари, Федерал йўл жамғармасининг маблағлари, марказлашган 
ижтимоий ривожлантириш жамғармасининг маблағлари ҳам бюджетнинг 
солиқсиз даромадлари таркибига киритилган. 
Давлатнинг махсус мақсадли жамғармалари пул маблағларини солиқсиз 
даромадлар таркибига киритиш мақсадга мувофиқ бўлмайди. Бунинг сабаби 
шундаки, биринчидан, мазкур жамғармаларга қилинган ажратмалар солиқ 
характерига эга бўлиб, бунда солиқ тўловчилар билан давлат ўртасида товар-
пул муносабатлари мавжуд эмас; иккинчидан, мақсадли жамғармаларга 
қилинган ажратмалар солиқларга хос бўлган муҳим хусусиятга, яъни тўловни 
амалга оширишда субъектлар мулк шаклининг ўзгариши хусусиятига эгадир. 
Солиққа кирмайдиган, яъни солиқсиз даромадларнинг кўпчилиги 
доимий, қатъий белгиланган ставкада ундириладиган хазина (бюджет) 
даромадлари кўринишига эга бўлмайди. Бюджетнинг солиқсиз даромадлари 
қатъий режалаштирилмаслиги керак, лекин амалиётда кўп ҳолларда улар, 
одатда илгариги йилдаги тушумлар даражасида режалаштирилади. Солиқсиз 
даромадлар солиқ даромадлари каби Ўзбекистон Республикасининг вакиллик 
42
Ўзбекистон Республикасининг «Бюджет тизими тўғрисида» ги қонуни. Ўзбекистон Республикаси 
Молиявий қонунлари. -Т.: Адолат, 2001. -8 б.