Тошкент тиббиет академияси 1-сонли факултет ва госпитал жарроҳлик кафедраси

4 тоифа - ўт қопи умумий ўт йўли оқмаси умумий ўт йўлини хамма қисмини
эгаллайди яъни умумий ўт йўли девори деярли йўқ бўлиб кетади.
Касалликнинг клиник кўриниши механик сариқликнинг ривожланиши билан ўткир ва
сурункали холециститга хос бўлган аломатлардан иборат. Энг характерли ва тез-тез
учрайдиган аломатлар қориннинг юқори ўнг квадрантида кучсиз оғриқ, сариқлик ва
холангит белгилари (титроқ, иситма). Холелитиазнинг узоқ тарихи ҳам ўзига хосдир.
Оғриқнинг оғирлиги, сариқликнинг кўриниши (вақтинчалик ёки доимий) ва диспепсия
жуда катта фарқ қилади. 60-100% ҳолларда доимий мўтадил оғриқ ва сариқлик кузатилади,
бунда киста-холедокал оқма сариқлиги касалликнинг тез-тез учрайдиган белгисидир.
Қон таҳлилида тўғридан-тўғри ва умумий билирубин, шунингдек аспартат (АсАТ) ва
аланин аминотрансфераза (АлАТ), ишқорли фосфатаза кўпаяди.
Дифферентсиал диагностика холедохолитиаз, холедох саратони, ўт пуфаги
саратони, ошқозон ости бези саратони, псевдотумороз панкреатит, метастатик
таъсирланган лимфа тугунлари билан холедохнинг сиқилиши, склерозловчи холангит ва
бошқалар каби касалликлар билан ўтказилади.
Диагностика. Операциядан олдинги даврда СМ ни аниқлаш жуда қийин, унинг
ташхиси жаррохликнинг ҳал этилмаган муаммоларидан бири бўлиб қолмоқда. Ташхис
қўйиш учун замонавий усуллар мажмуаси қўлланилади - ултратовуш, КТ ёки МРТ,
ЭРПХГ. Аммо 62-74% аниқ ташхис фақат оператсия пайтида белгиланади.
Ультратовуш текшируви натижаларини баҳолашда қуйидаги белгиларга аҳамият
берилади: ўт пуфагининг бўйнида катта ҳисоб-китоб мавжудлиги, ўт пуфаги ёнида жигар
йўллари вам холедохни кенгайиши, ўт қопи ёнида жойлашган жойда гепатикоҳоледох
деворининг деформацияси ваўт пуфаги деворини юпқалашиши.
ЭРПХГ бизга ўт йўлининг архитектурасидаги ўзгаришлар тўғрисида кўпроқ
маълумот олиш ва холедохолитиаз белгиларини аниқлаш имконини беради. СМ учун
патогномоник - бу умумий ўт йўлининг ташқи томондан характерли сиқилиши ёки
холетсистохоледоҳеал оқма мавжудлиги.
СМ учун МРТнинг диагностик сезгирлиги 97,6%, операция ичидаги холангиография
- 94%, ЭРПХГ- 86%, ЧЧҲГ - 56%, фиброхолангиоскопия - 77%, ультратовуш текшируви -
46%. Холецисто-холедохоиал оқма мавжуд бўлганда компютер томографияси янада сезгир
бўлади.
Даволаш. Ўт оқмалари мавжудлиги жарроҳлик даволаниш учун мутлоқ кўрсатма
ҳисобланади. СМни даволаш усуллари эндоскопик ва очиқ жарроҳлик бўлиши мумкин.
Жарроҳлик аралашув усули, қоида тариқасида, СМ турига қараб белгиланади.
1 типда танланган усул холедохни дренажлаш билан бажариладиган ЛХЭ
хисобланади. Бошқа муаллифларнинг фикрига кўра, СМ мавжудлиги ЛХЭ бажаришга
қарши кўрсатма бўлиб, у юқори конверсия ва ўт йўлларининг ятроген шикастланиш
сабабларидан биридир. СМ билан оғриган беморларни даволашда етакчи ўрин очиқ

---

23
жарроҳлик аралашувларга тегишли. Ушбу патологиянинг жарроҳлиги жуда мураккаб ва
адабиётда "ўт йўъллари жарроҳлиги тузоғи" деб номланади. Бундай ҳолатларда ўт пуфаги
кисқарган, фиброз бўлиб, Калот учбурчаги минтақасида зич инфилтрат билан ажралиб
туради. Бундан ташқари, сафро йўлларининг анатомияси жуда бузилган ва жигар
йўлининг муқаррар шикастланишига олиб келадиган пуфак йўли ва умумий жигар йўлини
бир –биридан ажратиш қийин. Гартман чўнтагида жойлашган тош ўт йўлларини сиқиб,
Калот учбурчагига киришни қийинлаштиради.
СМ 2 типида жарроҳлик амалийтларининг асосий турлари қуйидагилардан иборат:
Кер усулида ўт пуфаги девори орқали умумий ўт йўлининг дренажлаш билан умумий ўт
йўли палстикасидан иборат (очиқ холецистэктомия) (қачонки нуқсон ўт йўли айланасини
1/3
қисмидан
кўп
бўлмаганда);
Ру
бўйича
ингичка
ичак
қовузлоқидаги
гепатикожеюноанастомоз (каналнинг тўлиқ кесишмасида).
СМ 3-4 типларида жарроҳлик аралашувларнинг асосий хажми жигардан ташқари ўт
йўлларининг шикастланишининг бошқа сабаблари билан боғлиқ бўлган операциялар
билан деярли бир хил булиб, бунда Ру бўйича ўчирилган ингичка ичак қовузлоқларига
гепатикоюноанастомоз қўйиш кўпроқ қўлланилади.
Турли муаллифларнинг фикрига кўра, операциядан кейинги ўлим 1 типда 1-3%, 2
типида ва касалликнинг мураккаб асоратларида - 9-14% ни ташкил қилади.