Тошкент Тиббиёт Академияси Тиббий профилактика факультети Фармакология кафедраси


Download 0.7 Mb.
bet44/53
Sana18.06.2023
Hajmi0.7 Mb.
#1574124
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   ...   53
Bog'liq
Маъруза 1янги-2003

АТЕРОСКЛЕРОЗГА ҚАРИШ ВОСИТАЛАР.


Гиполипидемик воситалар холестерин ва ЛПларнинг атероген синфларини камайтириш ҳоссасига эга бўлган атеросклерозда ва унинг асоратларини /ИБС, инфаркт, инсульт/ даволаш ва олдини олишда қўлланилганда. Бу дори воситалари таъсирида қонда ЛПОНП, ЛПНП, ЛППП /зичлиги юқори бўлган ЛП/-антиатероген ортади. Гиполипидемик воситалар қуйидагича йўналишларда таъсир кўрсатадилар:

  1. МИТдарн холестерин ва ўт кислоталарини сўрилишини сусайтирадилар.

  2. Ёғ тўқималаридан ёғ кислоталарининг ажралиши ва уларнинг синтезини сусайтиради.

  3. Жигарда ёғлар ва ЛП биосинтезини сусайтирадилар.

  4. Эндателийда липопротенлипаза фаоллигини оширадилар.

  5. Гепатоцитларда ЛПНП рецепторларини /ано в-Е/ синтезини ЛПларни жигарда ушланиб /эндоцитоз/ қолишини оширади.

  6. Қонда антиатероген ЛП синфи миқдори /ЛПВП/ оширилади.

  7. Холестерин катаболизмини /ўт кислоталарига айланишини/ оширадилар.

Гиполипидемик воситалар қуйидаги гуруҳларга бўлинади.

  1. Атероген ЛПларни ҳосил бўлишига тўсқинлиқ қилувчи воситалар /ловистатик, клофибрат ва унинг аналоглари, пробукол, никотин кислотаси роникол/.

  2. Атероген ЛП ва липидларни катаболизмини кучайтирувчи ва уларни организмидан чиқишини кучайтирувчи воситалар /холестирамин, колестипол, в-ситостерин, декстротироксин, туйин-маган ёғ кислоталари/.

  3. Турли воситалар /антиоксидантлар, гепариноидлар ва бошқалар/ Гиполипидемик воситаларни қўллаш гиперлипопротенимия туришга боғлиқ бўлиб, унинг 5 хил типи мавжуд.

  1. тип-гиперхиломикронемия /қонда ХМ/

  2. тип-гипер-в-липопротеинемия /ЛПНП тип II-а, ЛПРНП-тип II-б қонда/

  3. тип-дис-в-липопротеинемия /қонда «патологик» ЛП, орқали ЛП, в-липопротеинемия /қонда ЛПОНП ва ТГ ошади/.

  4. Тип-гипер пре в-липопротеинемия /қонда ЛПОНП ва ТГ ошади/.

  5. Тип-гиперхтломикронемия ва гипер пре-в-липопротеинемия ва /қонда ХМ, ЛПОНП, ТГ ортади/.

ЛОВАСТАТИН-организимда В-гидр окси кислоталарга парчаланади. Бу кислоталар эса холестеиннинг синтезида /мевалонат/ қатнашувчи 3-гидрокси-3 метил-глутарил-кофермент А редуктазанинг ферментининг /ГМГ КоА-редуктаза/ конкурент ингибитори ҳисобланади.
Шу сабабли таъсири билвосита қонда холестерин, ЛПНП, ЛПОНП камайтиради, ЛПВП бироз оширади, ТГ миқдорини таъсири 2 хафта-дан кейин бошланади, 4-6 хафтадан кейин чўққисига чиқади. П-т кечқуринги овқат билан қабул қилинади, чунки холестерин кечаси синтезланади. Албатта парҳез қлиш керак.
Нохуш таъсири: жигар дисфункцияси, АлАТ, диспекпсия, бош оғриқ, эшак еми, миопатия, умумий ҳолсизлик, қонда креатини фосфокиназа фаоллигини, кумарин антикоагулянтлар таъсирини кучайтиради.
Ҳомиладор, эмизикли аёлларда, ўткир гепатитда, болаларда қўллаш мумкин эмас. Симвастатин, Правастатин-Хам ловастатин каби таъсир кўрсатади.
ФЛУВАСТАТИН-синтетик п-т, таъсир механизми ГМГ КоА редук-тозани ингибитори. Самарадорлиги гиполипидемик восита хисоб-ланади. Қонда холестерин, ЛПОНП, ЛПНПни камайтиради. МИТдан яхши сўрилади. ГЭБдан ўтмайди, ўт таркибида ажралади. Беморлар яхши қабул қиладилар. Ловастатин каби қабул қилинади. /кўрсатма-лар, қарши қўлланиши ҳам уникига ўхшаш/.
КЛОФИБРАТ /мисклерон/-жигарда ЛПОНП синтезини ва қонга ўтишини камайтиради эндотери ЛП-липазани фаоллигини оширади. ЛП-рецепторлар соннини кўпайтирадиЛПНП жигарда эндоцитозини оширади. Холестерин, ТГ, ТГларни ЛПОНПда ва холестеринни ЛПНПда камайтиради.ЛПВПда холестерин миқдорини оширади. Тромбоцитлар агрегациясини,қоннинг қовушқоқлигини ва пешоб кислотаси миқдорини қонда камайтиради.
Нохуш таъсири: диспепсия, уйқучанлик, лейкопения, ўт пуфагида тош хосил бўлиш, эшак еми, давомли қўллаганда либидони сусайтирилади.
Қўллашга кўрсатмалар: оилавий гиперхолестеринимия, гиперхолес-теринимия, ангиопатия, ретинопатия, қоранарсатеросклероз.
Безафиобрат, фенофибрат /липантил/-клофибратга ўхшаш. Лекин самарадорлиги баланд, нохуш таъсирлари кам.
Фибратларнинг нохуш таъсири: диспепсия, аллергик реакциялар, миопатиялар, организимда сувнинг ушланиб қолиши /тана вазни ортиши/, жигар ичидаги холестаз /айниқса давомли қўлланилганда/, холецистини кучайиши. Фибратлар кумарин антикоагулянтларни, бутадион, салицилатлар, синтетик антидиабет п-тларнинг таъсирини кучайтиради. Фибратларни ловастатинни қўллаш мумкин бўлган ҳолларда қўллаб бўлмайди.
ПРОБУКОЛ-антиоксиддант. Холестериннинг биосентезини тормоз-лайди. Ичакдан холестеринни сўрилишини камайтиради. ТГ, ЛПОНП, ЛПНПнинг қондаги кн-ясига таъсир этмайди. ЛПВПни камайтиради. МИТдан секин сўрилади. Асосан нажас билан чақирилади. Шифобахш таъсири даволаш бошланганда 2 ойдан кейин юзага чиқади. Кунига икки маҳал /нонушта ва кечки овқат вақтида/ қабул қлинади. Диспепсия юзага чиқиши мумкин .Ҳомиладор ва эмизикли аёлларга бериш таққланади.
НИКОТИН КИСЛОТАСИ-қонда ТГ концентрациясини туширади. Камроқ ХС, ЛПНП, ЛПОНП туширади. ТГ миқдори тезда тушади /1-4 кундан кейин, ХСники кечроқ/ /5-7кундан кейин/. Никотин кислотаси фосфодиэстераза фаоллигини сусайтиради ва ЦАМФ миқдорини камайтиради, ҳужайра ичилдаги липаза фаоллиги пасаяди ва ёғ тўқимасида липолиз секинлашади, шу туфайли жигарда эркин ёғ кислоталарининг келиши камаяди, ТГ ва ЛП синтези камаяди. Қонда СЖК, ЛПОНП ва ЛПНП камаяди.Никотин кислотаси холестерин синтезини камайтиради, ҳамда ЛПОНП ва ЛПНП катаболизимини кучайтиради, ЛПВП миқдори ошади. Никотин кислотаси МИТдан яхши сўрилади, пешоб таркибида ўзгармаган ҳолда ажралади. Бу п-тни катта дозаларда қабул қилинади /витаминга нисбатан 2 марта кўп/. Нохуш таъсири: кўп: гиперимия, терининг қичиши, диспепсия, жигар дисфункцияси, гипергликемия, гиперурикамия ва бошқа. Шу туфайли бу п-т камроқ қўлланилади.
РОНИКОЛ /пиридилкарбинол/ никотин кислотаси ҳосилалари ичида энг самарадорлиги, нохуш таъсири камроқ, организимда никотин кислотасига айланади, қонда никотин кислотасининг миқдори узоқ вақт сақланади.
ХОЛЕСТИРАМИН-хлорид анионсобменной смолы. МИТдан сўрил-майди, МИТ ферментлари таъсирида парчаланмайди. Ичакда ўт кислоталари билан боғланиб нажас таркибида чиқади. Шу туфайли холестерининг МИТдан сўрилиши камаяди ва унинг қондаги конц. Холестерин биосинтезини кучайиши учун жигарда ЛПНПнинг янги рецепторлари ҳосил бўлади ва улар ЛПНП қондан ажралиши ва катаболизмини кучайтирганликлари учун қон зардобида ЛПНП миқдори камаяди /ўт секвестранти/.
Холестерамин энтерал йўл билан киритилади.
Нохуш таъсири: қабзияти, кўнгил айнаш, қайт қлиш диспепсия.
КОЛЕСТИПОЛ-ионообмен. смола. Таъсири холестеринникига ўхшаш. Самарадорлиги ҳам уникидай, лекин таъми яхшироқ.
ПОЛИ ТЎЙИНМАГАН ЁҒ КИСЛОТАЛАР /линоленовая, арахидоновая/жигарда катаоболизимини кучайтиради.
ЛИНЕТОЛ-зиғир ёғидан олинади. Арахидан-сўйилган қора моллар-нинг меъда ости беъзи ва буйрак усти безидан ажратиб олинади. Иккала п-тни энтерал парҳез билан биргаликда қўлланилади.
ПАРМИДИН-эндотелий ўтказувчанлигини ЛПларнинг синфлари учун каматиради. Антибрадикинин таъсирига эга, томирга ўтказувчанлигини, тромбоцитлар агрегациясини камайтиради, микроцеркуляцияни яхшилайди. Томир деорида эласти ва мушак толаларини регенерациясини холестерин тўпланган жойда кучайтиради. Қоннинг ивишини секинлаштиради. Энтерал йўл билан давомли қўлланилади. /бир неча ой/. Беморлар яхши қабул қиладилар. Камдан-кам ҳолларда кўнгил айнаш, аллергик реакциялар бўлади.



Download 0.7 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   ...   53




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling