Toshkent tibbiyot akademiyasi stomatologiya fakulteti

Toshkent tibbiyot akademiyasi stomatologiya fakulteti

Kafedra : Tibbiy biologiya va gistalogiya

Tayyorladi: Abdug'aniyev Temur

Hujayradagi transport jarayonlari

Membrana transporti Hujayra biologiyasida membrana transporti biologik membranalar orqali ionlar va kichik molekulalarni o'tishini tartibga soluvchi mexanizmlar to'plamini anglatadi. Hujayraning ikki qavat fosfolipidlari orasida oqsillarning joylashuvi, hujayra orqali ba`zi moddalarni o'tkazuvchan boshqalarini o'tishiga esa to'sqinlik qiladi. Hujayra membranasi orqali moddalarning

tashilishi, asosan, 3 turda boʻlishi mumkin:

1. Passiv transport 2. Aktiv transport 3. Vezikular transport

Passiv transport

• Oʻz navbatida osmos va diffuziya jarayonlarini qamrab oladi. Passiv transportda energiya talab etilmaydi, Membrana transporti turlari, osmos, aktiv transport, diffuziya (chapdan o'nga) Passiv transport moddalar konsentratsiyasi yuqori tomonda konsentratsiyasi past tomonga qarab harakatlanadi.[2] (konsentratsiya gradiyenti boʻylab). Osmos – bu membrana orqali erituvchi molekulalarining oʻtishi hisoblanadi.

Diffuziya jarayoni esa oʻz navbatida yana ikkiga: oddiy (oson) hamda osonlashtirilgan turlarga boʻlinadi. Baʼzi yogʻda eruvchan (lipofil), zaryadsiz, kichik molekulalar membrana orqali konsentratsiya gradienti boʻylab harakatlanadi. Bunga oddiy diffuziyaning birinchi turi deyiladi. Suvda eruvchan moddalar va ionlar esa bifosfolipid qavatdan oʻtishi uchun maxsus yoʻllar yaʼni ion kanallarini talab qiladi, bu esa oddiy diffuziyaning ikkinchi turi hisoblanadi.[3]

• Diffuziya jarayoni esa oʻz navbatida yana ikkiga: oddiy (oson) hamda osonlashtirilgan turlarga boʻlinadi. Baʼzi yogʻda eruvchan (lipofil), zaryadsiz, kichik molekulalar membrana orqali konsentratsiya gradienti boʻylab harakatlanadi. Bunga oddiy diffuziyaning birinchi turi deyiladi. Suvda eruvchan moddalar va ionlar esa bifosfolipid qavatdan oʻtishi uchun maxsus yoʻllar yaʼni ion kanallarini talab qiladi, bu esa oddiy diffuziyaning ikkinchi turi hisoblanadi.[3]