Toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika instituti gumanitar fanlar fakulteti

bir xabar bilan qarshi oldi. (A. Q.) Ularning yuzida bir chiroyli tabassum porlaydi. (S, Ahm.);
j) navbatma-navbat yuzaga keladigai voqealarnn ifodalab, ayiruv bog’lovchilark vazifasida so’llanadn. Masalan; Bolalar bizga qaraydi, bir otasiga qarayda.
Ba‘zan egalsh; affikslarini olib, o’lshashlik ma‘posini bildnrishi mumkin: U
ham mening birnm (u xam menga o‘xshash).
2. Bir so’zi ba‘zi affikslar skn yuklamalar bilan birga qo’llanadi:

1. 
   jo’nalish kelishnk ko’shimchasini qabul qilib, bnrgalnk ma‘nosnii ifodalovchi holat ravishiga ko’chadya: Studenglar bilan birga ishladik;
   
2. 
   chitsish kelishik qo’shimchasi bilan bnrga kelib, to’satdam bo’ladkgan oqsani ifodalovchi holat raanshiga ko’chadi: Bola birdan kpchqirib yuborvi, Bir so’ziga qo’shilib kolgan jo’na- lish kelyshik qo’shimchalari hozarsi tilda qotib qol-
   

1an morfemalar saialadi;
a) -day yasog.chyasini , ravish vazifasida keladi: Be-morning akeoli
birday. Uqituvchi qammamizga birday qarayda;
g) -ov afflksini olib, noaniq shaxs ma‘nosipi biddiradi: baroa choqiryapti. Ba‘zi dnalektlarda birov so’zi annch shaxsnn ko’rsatadi: Kelmasa, taqdirimvan ko‘rayin, sungra men ham birovingman bo‘layin. (E.
Jumanbulbul.);

4. 
   -or(-on) affiksi qo’shilib keladi: Biror voqea yuz ber^ dimikin? Ba‘zan bu so’zdan keyin -ta affiksi qo‘llayaadi: Bu uyni bironta odamga topshiraman. (S. Ahm.);
   
5. 
   -gina yuklamasini olib, chegaralash ma‘nosini ifoda- laydi. Bu vaqtda -gnna affiksy bir soniga ho’shilsa ham, shu so’z emas, koyingi so’z chegaralab ko’rsatiladi. SHunilg uchun ham birgina so’zi faqat so’ziga teng keladi. Masalan: Majlisga birgina siz kelmadingiz. SHuni ta‘kidlash lozimki, -gina yuk- lamasi bir so’ziga yoki bu so’z tomonidan aniqlanayotgan so’zga qo’shilishidan qat‘i iazar chegaralash ma‘nosi aniqlanmish so’zga oid bo’ladi: Majlisga bargina siz kelmadingiz — Maj- lisga faqat (bir) sizgana kglmadingiz; yo) fonetik jihatdan o’zgargai ham yuklamasi bilan qo’l-lapganda belginiig ortiqligini ko’rsatadi: Ko‘zi biram o‘tkir akanki... (S. Ahm.) Tog‘ tizmalari biram ajoyib... (S, Axm.);
   

j) -ots elementishshg qo’shilishi bilan boglovchiga aylana-
di: Havo bulut bo‘ldi, birots yomg‘ir yog‘madi;
z) bir so’ziga -(a)kay affiksi qo’shilib kelib, «butun- lay» yoki «tamoman» ma‘nolarini bildiruvchi ravish bo’lib keladi: Suv birakay to‘xtaydi.
3. Bir so’zi quyidagi so’zlar bilan qo’shilib keladi:
a) rov, pas (nafas), zum, payt, yil, vaqt, oy, kun kabi so’zlar bilan birga qo’llapib gapda payt holi bo’lib keladi. Masalan: Men sizni bar kuni kolxoz idorasida uchratdim.
(A. D.) Mehmonlar birrov kelib ketishdi. O‘rmonjonni bir- pas kutib turdik. (A. Q.) Yil, kun so’zlari bir so’zi bilan birga kelganda, III shaxs birlikdagi eg‘alik affiksi bilan bnrga ham so’llanadi: Bar yili biz shu erda uchrashgan .edik. Bir kuni rois meni kolxoz idorasiga chvQirib qoladi, (A. Q.).
Kun, vaqt, payt, yil so’zlari ko’plskii ifodalovchilar affiksini qabul qilishi
ham mumkin. Masalan, bir kunlari, bir vatstlari, bir paytlari, bir yillari...;
b) necha, qancha, sidir(g)a, oz, muncha, qadar so’zlari bilan qo’shilib, hol yoki aniqlovchi vazifasida keladi: bir necha stu- dent, bir qancha kitob, birmuncha (bir qadar) qarab chiqdim, bir oz ishladik, bir sidir(g)a ko‘rib chiqdim;
v) bir so’zi nima, narsa so’zlari bilai birga kelib po- aniqlik ma‘nosiii bildiradya. Bu vazifada kelgan nima va narsa so’zlari o’zaro sinonim bo’ladi: Unda kutilmagan bir narsa paydo bo‘ldi. (S. Ahm.) ...unga bir nimalarni ko‘rsatdi;
g) qitor, talay so’zlari bilan birikib, predmetniyag bel- gisini ko’rsatadi: Majburiyatni o‘z vaqtida bajarshi uchun bir sator tadbirlar belgilab chitsdim, («Qizil O‘zbekiston» gaz.)