Transport vositalarini loyihalash va hisoblash

asosiy uzatma sxemalari
o
-o
r 
1
—
,
О
O E Z J
-o
Нц
Д1
о
о
а
а) 
Ь)
a) konusli (yoki gipoid) uzatma markazda, planetar reduktorlar (P) g'ildirakda 
joylashgan ajratilgan qo'shaloq asosiy uzatma;
b) o ‘tuvchi valli ajratilgan qo‘shaloq asosiy uzatma;
D1 - g‘ildiraklararo differensial;
D2 - o‘qlararo differensial;
Markaziy reduktorning 
0
‘lchamlari va uzatishlar soni kichi bo‘lgani 
uchun reduktor va yo‘l orasidagi masofa kattalashadi va differensial va 
yarim o‘qlardan uzatilayotgan burovchi moment kichiklashadi. Shuning 
uchun uning o ‘lchamlari kichik qilib tayyorlash mumkin. Agar 
markazda joylashgan va tarqatilgan qo‘shaloq uzatmalami solishtirsak, 
tarqatilgan uzatma murakkab va metall sarfi katta. Masalan: MAZ-5335 
avtomobilining tarqatilgan uzatmasida 12 ta tishli g ‘ildirak, KrAZ-257 
avtomobilining markazda joylashgan uzatmasida 4 ta tishli g‘ildirak 
ishlatiladi.
91

---

VIII.2. Asosiy uzatmadagi yuklanishlarni aniqlash
Asosiy uzatmaning tishli g‘ildirak tishlariga, val va podship­
niklarga ta’sir etuvchi yuklanish manbai bo‘lib ilashmadagi kuchlar 
hisoblanadi. Ularni aniqlash uchun quyidagi sxemadan foydalanamiz:
Sxemada shesternya tishlariga ta’sir etayotgan normal kuchni hosil 
qiluvchi kuchlar ko‘rsatilgan: R\ -  aylana bo‘ylab yo‘nalgan kuch; RlX -
o ‘q bo‘ylab yo‘nalgan kuch; P R1- radius bo‘ylab yo‘nalgan kuch (1 va 2 
indekslar shesternya va g'ildirakka tegishli).
Konussimon asosiy uzatmadagi kuchlar
Shesternya.
Aylana bo‘ylab yo'nalgan kuch:
P1 Mkma\^TR;/''o'
bu yerda: 
r0 - o ‘rtacha radius, r0 = rn0,5Z sin5;
rn - boshlang‘ich konus asosining radiusi;
/ - shesternyaning eni;
S
- boshlang‘ich konus burchagining yarmi..
0 ‘q bo‘ylab yo‘nalgan kuch:
Px.)
~(Pj/cosP) (tgOwSinSiT sinPcos5[)3 
bu yerda: « - » - aylanish va spiral bir tarafga yo‘nalgan bo‘lsa;
« + » - har tarafga yo‘na!gan bo‘lsa..
Radius bo'ylab yo‘nalgan kuch:
P
ri^CPj/cosJ3) (tgaM
,cos5] ± sinPsin«5,), 
bu yerda: « - » - aylanish va spiral bir tarafga yo‘nalgan bo‘lsa; 
« + » - har tarafga yo‘nalgan bo‘Isa..
92

---

T is h lig ‘ildirak.
Aylana bo‘ylab yo‘nalgan kuch: R2 = R[.
0 ‘q bo‘ylab yo‘nalgan kuch: Rx2 = R
ri
.
Radius bo‘ylab yo‘nalgan kuch: Pr