Transport vositalarini loyihalash va hisoblash

Ochiq kardanli uzatmalar. Reaktiv moment ressoralar yoki 
reaktiv tortqilar orqali uzatiladigan avtomobillarda, kardanli ii/nltim
I
73

---

kamida ikkita kardanli sharnirga va harakat davrida kardanli sharnirlar 
orasidagi masofa o‘zgarganligi sababli kompensatsiyalovchi birikmaga 
(shlitsali birikma) ega bo‘lishi kerak.
Uzun bazali avtomobillarda kardanli uzatma ikkita valdan iborat: 
oraliq va asosiy (oldingi va ketingi). Bu shuning uchun zarurki agar bitta 
uzun val o ‘rnatilsa xavfli ko‘ndalang tebranishlarga olib kelishi 
mumkin, natijada kardanli valning kritik aylanishlar soni ekspluatatsiya 
jarayonidagi aylanishlar soniga tenglashib qoladi. Kalta valning kritik 
aylanishlar chastotasi kattaroq boMadi. Oraliq val oraliq tayanchga 
o‘rnatiladi. Agar oraliq val uzatmalar qutisining yetaklanuvchi vali bilan 
asosiy kardan valini bogMasa, oraliq tayanch birmuncha elastiklikka ega 
bo‘lishi kerak, chunki avtomobilning kuch agregati (dvigatel, ilashish 
muftasi, uzatmalar qutisi) elastik rezina yostiqchalarda o‘rnatilganligi 
uchun vertikal va gorizontal yo‘nalshda erkinlikka (siljishga) ega. Shu 
sababli oraliq tayanch podshipnigi korpusi rezina halqali kronshteynda 
o‘rnatilgan bo‘lib, kronshteyn esa ramaga mahkamlanadi. Ba’zi 
avtomobilarda oraliq tayanch podshipnigi korpusga mahkam o ‘rnatlgan 
boMadi, ammo ramaga mahkamlangan kronshteynga o ‘rnatilgan sapfada 
korpus o ‘zi tebranishi mumkin.
Uch o ‘qli avtomobilarda orqa va oraliq ko‘priklami orasidagi 
alohida kardanli uzatma oraliq ko‘prikka bikr oraliq tayanch o‘rnatiladi.
Burchak tezliklari teng bo‘lmagan (assinxron) kardan shamirlari 
yetaklanuvchi valning o ‘matilish burchagi 
20
° dan katta bo‘lmagan 
kardanli vallarda qo‘llaniladi. Universal kardan sharnirlari oddiy kardan 
sharnirlaridan konstruktsiyasi bilan farq qiladi. Bularda valning o‘q 
bo‘ylab siljishi shlitsali birikmada emas, kardanli shamir mexanizmida 
amalga oshiriladi.
Burchak tezliklari teng bo‘lgan (sinxron) kardan sharnirlari 
avtomobillardagi ham yetakchi ham boshqariluvchi bo‘lgan g‘ildi- 
raklaming yuritmalarida ishlatiladi. Bu turdagi kardan shamirlari 
konstruksiyasiga qarab 45° gacha bo‘lgan burchak ostida harakat uzata 
oladi. B a’zi turdagi sinxron kardan sharnirlari kompesatsiyalovchi 
qurilma bilan birga tayyorlanadi, ya’ni universal kardan shamirlari 
hisoblanadi. Elastik kardan sharnirlari asosan yengil avtomobillaming 
kardanli uzatmalarida o ‘rnatiladi va konstruksiyasiga bog‘liq ravishda