Требования к написанию проекта

3.2.YASHIL KIMYO –BARQAROR RIVOJLANISH OMILI –ILMIYYO’NALISHININGTA’LIMDASTURLARINIISHLABCHIQISH

Keyingi yillarda dunyoing rivojlangan mamlakatlari universitetlarida va ilmiymarkazlarida kimyoviy jarayonlarni amalga oshirishga Yashil kimyo prinsiplari asosidaqarashlar rivojlanmoqda[69-71].YUPAKning 2006 yil Drezdenda o’tkazilgan birinchiXalqaro konferensiyasida, 2008 yil Moskva va Sankt-Peterburgda o’tkazilgan 2-Xalqarokonferensiyalarida “Yashil kimyo” yo’nalishida ta’lim berishni tashkil qilish masalalariko’rib chiqildi. Shu yili Moskva davlat universitetida innovatsion universitet dasturiramkasida “Kimyo –barqaror rivojlanish uchun –Yashil kimyo” markazi ochildi va buyo’nalishda ta’lim daturlarini yaratishning dolzarbligi ta’kidlandi. Bu yangi Yashil kimyoprinsiplarigaasoslanganqarashlarningkimyoviyjarayonlargatatbiqqilinishiengavvalobusohada ta’’lim tizimini tashkil qilishni va adabiyotlardagi bu yo’nalishdagi materiallarnito’plash hamda umumlahtirishni talab qildi. “Yahil kimyo” kursini o’qitishni tashkil qilishkonseptual yondashishni talab qiladi. Bu kursni alohida o’qitish talab qilinmydi, umetodologik qarash sifatida kimyo, biologiya va ekologiya fanlarini o’qitishda har birmavzuda yangi kimyoviy texnologiyalar va samarali yangi kimyoviy moddalarni sintezqilish usullarining samaradorligini, ekologiya nuqtai nazaridan foydalanish imkoniyatlarikiritilishikerak.
O’zbekistonda bu yo’nalishdagi ishlarni muxokama qilish va strategiyasini aniqlashmaqsadida2012 йил 26-28 март kunlariАлишер Навоий номидаги Самарқанд давлатуниверситетиda««Яшилкимё»Ўзбекистонбарқарортараққиётинингомилларидан бири» илмий конференцияси Ўзбекистон Олий Мажлиси қошидагинодавлатнотижоратташкилотларивафуқораликжамиятинингбошқаинститутлариниқўллаб-қувватлашфонди грантиасосидаўтказилди.
Конференцияда Ўзбекистон Республикаси, МДҲ давлатлари етакчи олий ўқувюртлариолимларидан12нафаракадемиква80данортиқпрофессор,фандокторлари,ННТларивакиллари,экологиявакимёвийтехнологиясоҳасимутахассислари,талабалар,магистрантлар,аспирантларваёшолимларнингқатнашишди.Уларорасидажумладан,ЎзбекистонОлийМажлисивицеспикери,ЎзбекистонэкологикҳаракатирахбариБ.Б.Алихонов,ЎзФАакадемиклариН.С.Парпиев,С.С.Негматов,С.Т.Тўхтаев,Россияфанларакадемиясиакадемиги,МДУпрофессориО.А.Шпигун,МДУпрофессориТ.Н.Швехцовавабошқаларқизиқарли илмий маърузалар билан иштирок этишди. Республикамизнинг 53 та олийўқув юрти ва кимёвий корхоналар, 3 та академик лицей ва касб-ҳунар коллежлариҳамда4 танодавлатванотижоратташкилотлари вакиллариқатнашишди.
Конференцияниўтказишданкўзланганмақсад-Барқарорривожланишфаолиятнинг учта асосий йўналишининг уйғунлиги: иқтисодий ўсишни таъминлаш,ижтимоийҳаққонийликваатроф-муҳитнингсифатиданамоёнбўлади.Бундайривожланишниатроф-муҳитмуаммоларинитушунадиган,инсониятнингумумбашарий муаамоларидан энг долзарбларини ечишга ўз кучини бағишлайдиганмутахассисларбажаришимумкин.Айнаншунингучунконференциямақсади–экологикхавфсизликва«Яшилкимё»соҳаларидаишлайдиганолимларватадқиқотчиларнингқарашлариниумумлаштиришҳамдастратегиясиниишлабчиқишгайўналтиришдан иборат.
Конференциянингмавзувайўналишлариquyidagilardaniboratbo’ldi.

1. 
   «Яшилкимё»Ўзбекистонбарқарортараққиётинингомиллариданбири.
   
   • 
     «Яшилкимё»нингасосийтамойиллари.
     
   • 
     Экологикхавфсизмоддаларвауларнингсинтези.
     
   • 
     Экологиккатализ.
     
   • 
     Кимёвийваэкологикхавфсизлик.
     
   • 
     «Яшилкимё»тамойиллариданфойдаланишнингжаҳонтажрибаси.
     
2. 
   «Яшил»технологиянингкимёсаноатидақўлланилиши.
   
   • 
     Тикланадиганресурсларнингкимёвийжараёнлардақўлланилиши.
     
   • 
     Экологикхавфсизвазарарсизтехнолияларбиланкимёвиймаҳсулотолиш.
     
   • 
     Саноат ишлаб чиқаришнинг модернизацияси янги кимёвий-технология ваэкологик-иқтисодийёндашуви.
     
3. 
   Нанотехнологиявакимёвийдизайн.
   
   • 
     Яшилнанотехнологиясоҳасидафундаменталваамалийтадқиқотлар.
     
   • 
     Полимеркомпозиционматериаллар.
     
   • 
     Белгиланган хосса ва тузилишли моддалар олиш.4.Экологиктизимваасбоблар.
     
   • 
     Атроф-муҳитмониторингиучунтурлисенсорларнингишлатилиши.
     
   • 
     Атроф-муҳитниифлослантирувчимоддаларнингтрассерконцентрацияларининазоратқилувчи аналитикусуллар.
     

5. 
   Барқароррифожланишнигоҳидатаълим.
   
   • 
     Экологикхавфсизликвафуқароташаббуси.
     
   • 
     «Яшил»кимёўқув жараёнида.
     
   • 
     ЭкологикйўналишдагиННТларнинgфаолияти.
     
   • 
     Экологиктаълиммуаммолари.
     
   • 
     Аҳолинингэкологикмаданиятинитарбиясивашакллантириш.
     

1. 
   Конференция давомида олий таълим муассасалари ва лицей коллежларнинг ёшўқитувчиларигаиккикунлик“Барқарорривожланишдатаълим”мавзусидасеминартренингўтказилди.Республикамиздафаолияткўрсатаётганҳаммакимёгарларни «Яшил кимё» ҳаракати атрофида жипслаштириш, атроф – мухитгазарар қилмайдиган кимёвий жараёнларни амалга ошириш натижасида барқарорриволанишнитаъминлашдакимёгар олимларнингролиниошириш.
   

«Яшил кимё» принципларига асосланган кам харажат талаб қилувчи, камэнергиясарфқилувчи,атрофмухитгакамзарарэтказувчитурлихилйўналишдаги бажарилаётган илмий-тадқиқот ишларини умумлаштириш, кимёвийкорхоналарбиланкорпоративалоқаларнимустаҳкамлашҳамдабиргаликдаинновационлойҳаларнитайёрлашйўлидагиишларникучайтиришнатижасидаХалқаро ва Республикамиздаги турли хил фондлардан университетга инвестициякиритишниташкилқилиш.
Республикамизда барқарор ривожланишни таъминлаш ва Навоий шаҳридаэркиниқтисодийзонаташкилқилинаётганлигиниҳисобгаолибОлийтаълиммуассасаларида юқори малакага эга бўлган замонавий технология элементларибилан қуролланган кадрларни – “Яшил кимё” йўналишидаги магистрларни ва фанномзодларинитайёрлашнийўлгақўйиш.
Кимё ва экология фанларини ўқитишда мактаблар, лицей, коллежлар ваолийтаълиммуассасалариўқувдастурларига“Яшилкимё”элементлариникиритиш, “Яшил кимё” га бағишланган ўқув-услубий қўлланмаларни чоп қилишkabiqatorqarorlarqabulqilindi.BugungikundaRespublikamizdashuqarorlarasosida
qatortadbirlaramalgaoshirilmoqda.Hozirgivaqtdadunyouniversitetlaridainnovatsion yo’l tanlangan va shu asosda ta’limda ham innovatsion ta’lim dasturlariishlabchiqilmoqda.“Yashilkimyo”yo’nalishidaamalgaoshiriladiganta’limdatalabalarkimyovakimyoviytexnologiyaningboradiganjarayonlarigayangichaqarashnishakllantiriladi.Budasturbiologiya,meditsina,kimyoviytexnologiyayo’nalishlarida ham o’qitishga va kimyo fani mazmuniga boshqacha qarashlarni talabqiladi.Bundabutunjarayonlardao’tkaziladdignhmmabosqichlardaatrof-muxitgaboladiganziyonminumimgakeltirilishivahammachiqindilarutilizatsiyaqilinishikerak. Bunday qarashlar aholining barqaror rivojlanishishiga asos bo’lib xizmat qiladi.Undatalabalarfaqatoxirgimahsulotniolishnirejalashtirishbilnchegaralanibqolmasdanamalgaoshadiganbarchabosqichlardaatrofmuhitvainsonlargazararkeltirmasligini, ekologik riskni, hosil boladigan qo’shimcha mahsulotlrning zarari vaularningtabiatdaparchalanishlarinihisobgaolishlarnio’rganishlarikerak.Harbirtexnologik jarayonda unga sarf bo’ladigan energiyani va uning manbalarini hisobgaolishi kerak. Iqtisodiy ko’rsatkichlar bilan birgalikda atom samaradorligi va E-faktornialbattaaniqlashikerak.Talabaorganikerituvchilaro’rnigaishlatiladigantabiatgazararsiz erituvchilarni,katalitik jarayonlarni o’rganib olishlari kerak bo’ladi.Zamonaviyanalizusullari,toksikologiyaelementlarinibilishlarikerakbo’ladi.Kimyoo’qitishmetodikasi kursini o’rganayotganda hamma kurslarga yashil limyo elementlarini albattakiritishlarikerak.
Shu aytilgan talablar asosidaavvalo o’quv-uslubiy mteriallarni yaratish, talablargama’ruzalar o’qish va seminarlar tashkil qilishlar amalga oshirildi. To’plangan materiallar dabuyo’nalishdagiilmiyishlarniumumlashtirganholda20soatgamoljallangan10tama’ruzadaniborat“Yashilkimyo”kursinitashkilqilishni asositaklifqilamiz:

1. 
   “Yashilkimyo”kursigakirish.Barqarorrivojlanishnigoxidata’limtizimi.
   
2. 
   Organikkimyodayumshoqsintezusullari –getrogenvagomogenkataliz;
   
3. 
   Organikkimyoda yumshoqsintezusullari–fermentativkataliz;
   
4. 
   Organiksintezdaal’ternativerituvchilardanfoydalanish–ionsuyqliklar;
   
5. 
   Organiksintezdaal’ternativerituvchilardanfoydalanish–yuqorikritikflyidlar;
   
6. 
   Suvlarnitozalashuchunichlatiladiganzamonoviytexnologiyalarvamateriallar;
   
7. 
   Kelsjakenergiyaishlabchiqarishtexnologiyalari–biodizel,biogaz;
   
8. 
   Alternativenergiya manbalari(quyosh,shamol,vodorodvaboshqalar);
   
9. 
   Yangilanadiganxom–ashyolardanfoydalanish–o’simliklarbiomassalari;
   
10. 
    Yangilanadigan xom –ashyolardan foydalanish – texniklignin, lignintsellyulozamateriallarivasellyulozalar.
    

“Yashil kimyo” prinsiplari bugungi kunda O’zbekistonda ekologik harakattomonidan amalga oshirilayotgan atrof – muhitni himoya qilishning barcha g’oyalarigato’liq mos keladi va davlatimizning barqaror rivojlanishini ta’minlaydi.Yuqoridaaytilganlardan kelib chiqadiki bajarilayotgan har bir fundamental va amaliy ishlarnibajarishdabarchatadqiqotchilar“Yachilkimyo”prinsiplarigaamalqilishlarikerak.
O’z–o’zidankelibchiqadikibufalsafiyqarashfanlarvata’limintegratsiyasinita’minlaydi.