Tuproq melioratsiyasi va gidrologiyasi

Agar polning etak qismi o‘rta qismga nisbatan l% dan ortiq namiqtirilsa, polning uzunligi quyidagi formula bilan aniqlanadi va quyidagi qonunga bo‘ysunadi.

Agar polning etak qismi o‘rta qismga nisbatan l% dan ortiq namiqtirilsa, polning uzunligi quyidagi formula bilan aniqlanadi va quyidagi qonunga bo‘ysunadi.

bu yerda: n - sug‘orilayotgan yerning chuqurligi, sm;

1 - sug‘orilayotgan yerning nishabi;

S - tezlik koeffitsiyenti, asosan sug‘oriladigan tuproqning g‘adir-budurlik darajasiga, tuproqning ishlanish xarakteriga va ekinning naviga bog‘liqdir.

Suvning tuproqqa singish tezligi quyidagi qonunga (Darsi qonuniga) bo‘ysunadi.

w= Rj3

bu yerda: R - proportsionallik koeffitsiyenti.

A=1 bo‘lganda, bu koeffitsiyent tuproqning filtratsiya koeffitsiyenti deyiladi.

j - filtratsiya (suvning singishi) bosimning gradienti, bu quyidagi formula bilan topiladi:

Bu yerda: h - tuproq ustidagi suvning chuqurligi;

a - suv singiydigan tuproq qatlamining qalinligi;

d - daraja ko‘rsatkichi, bu ko‘rsatkich 1 dan 0,5 gacha o‘zga¬rib turadi; mayda zarrali yirik tuproqlar uchun d=l, juda yirik zarrali tuproqlar uchun d=0,5.

Sug‘orish vaqtida tuproqning suv singdiruvchanligi uning qan¬day darajada quruqligiga bog‘liq. Suv singish bosim gradiyenti borgan sari ozaya boradi (agar sug‘orish boshida u eng katta bo‘lsa, sug‘orish oxirida 1 ga yaqinlashadi), shu bilan birga, tuproqning suv shimishi tezligi ham kamaya boradi. Suv shimish tezligi filtratsiya koeffitsiyenti (1)ga tenglashadi. Bundan tashqari, tuproq namlangan sari unda mexanik va fizik-kimiyoviy o‘zgarishlar sodir bo‘lib, tuproq kolloidlari maydalanadi va bo‘kadi, tuproq strukturasi buziladi, sirtida qatqaloq paydo bo‘ladi. Bu o‘zgarishlar tuproqning suv singdirishini, ya’ni hajmini kamaytiradi.

• Sug‘orish vaqtida tuproqning suv singdiruvchanligi uning qan¬day darajada quruqligiga bog‘liq. Suv singish bosim gradiyenti borgan sari ozaya boradi (agar sug‘orish boshida u eng katta bo‘lsa, sug‘orish oxirida 1 ga yaqinlashadi), shu bilan birga, tuproqning suv shimishi tezligi ham kamaya boradi. Suv shimish tezligi filtratsiya koeffitsiyenti (1)ga tenglashadi. Bundan tashqari, tuproq namlangan sari unda mexanik va fizik-kimiyoviy o‘zgarishlar sodir bo‘lib, tuproq kolloidlari maydalanadi va bo‘kadi, tuproq strukturasi buziladi, sirtida qatqaloq paydo bo‘ladi. Bu o‘zgarishlar tuproqning suv singdirishini, ya’ni hajmini kamaytiradi.