Туракулов э. Педагогик технологиялар ва махорат

Мустақил ишлар хусусий-дидактик мақсадининг иккинчи типида еса 
ўзлаштирилган ахборотлар хотирада қайта ишланишига ва типик вазифаларни, 
яъни билимларнинг иккинчи босқичини бажаришга қаратилган билимлар 
шаклланади. 
Бу мақсадга идрок қилинадиган масалаларни ечиш чоғида талабалардан ё 
танлаб олинган фактларни тавсифлаш асосида обектлар ва ҳодисаларни аниқ 
баён қилиш ёки ўрганилаётган обект ва ҳодисалардаги ўзгаришларнинг саба-

---

15 
бини асослаш ҳамда уни ифодалаш орқали етиш мумкин. Унисини ҳам, буни-
сини ҳам талабалар аwал егалланган ва шаклланган билимлари тизимини тўғри 
жалб қила олишлари ва фаоллаштира олишлари асосида бажарилиш лозим. Та-
лабаларнинг билиш (идрок қилиш) фаолияти аввал ўзлаштирилган ўқув ахбо-
ротининг мазмуни, тузилмасини қайта ишлаш, қисман қайта лойиҳалаш ва ян-
гилашдан иборат бўлади. Бундай қайта лойиҳалаш ва янгилаш тавсиф 
қилинаётган обектни таҳлил қилиш, вазифани турли йўллар билан бажариш, 
улардан энг тўғри ёки мантиқий изчиллигини топиш каби ечиш усулларини 
танлаш зарурлигини келтириб чиқаради. 
Мустақил ишларнинг иккинчи типи барча турларининг умумий тавсифномаси 
шундаки, бундай ишларда вазифаларнинг ҳал қилиниш ғояси (тамойили) эълон 
қилинади, талабалардан ушбу ғояни (тамойилни) ривожлантириб, конкрет ша-
роитга татбиқ етиш усул ва усуллари талаб қилинади. 
Мустақил ишлар хусусий-дидактик мақсадининг учинчи типи талаба-
ларда учинчи босқич — типик бўлмаган вазифаларни бажариш чоғида шаклла-
надиган билимлардан иборатдир. 
Бу мақсадга талабалардан ўрганилаётган обектдаги ўзгаришлар сабаблари-
нинг алгоритм асосларини тузишни талаб қиладиган билиш (идрок қилиш) ма-
салаларини ечиш жараёнида эришиш мумкин. 
Мустақил ишларнинг учинчи типини бажаришдаги билиш фаолияти умуман 
олганда билим, малака, кўникмаларни кўчиришни амалга ошириш йўли билан 
аwал ўзлаштирилган вақолип (муайян алгоритм ҳаракатлари тажрибаси)га 
тушган тажриба асосида янги фаолият тажрибасини тўплаш ва намоён қилишдан 
иборат бўлади.Бу типдаги ишлар вазифасининг моҳияти изланиш, ечимлар 
ғоясини ифодақилиш, амалгаоширишдан иборатдир.Бу қолипгатушган тажри-
балар доирасидан доимо четга чиқади ва фикрлашнинг жонли жараёнида тала-
балардан топшириқларни аwал ўзлаштирилган ўқув ахборотлари, уларга янги 
нуқтаи назардан ёндашиш (муайян топшириқлар талаблари нуқтаи назаридан) 
асосида турланади.