I BOB. KOPHADLAR HAQIDA UMUMIY TUSHUNCHALAR
1.1-§. Turg'un kophadlar haqida tushuncha, kop argumentli kophadlar
Biz bu bobda algebra fani uchun muhim ahamiyatga ega bolgan kophadlar tushunchasi bilan shugullanamiz. Faraz qilaylik, bizga birlik
elementga ega bolgan biror R butunlik sohasi berilgan bolsin.
Tarif 1.1. bolganda
(1.1)
Ifoda butunlik sohasi ustida berilgan kophad deyiladi. bu yerda manfiy emas butun sonlar bolib va deb olinadi (1) ifodada uchraydigan , simvollar deb qaraladi. simvol odatda nomalum ifoda deb yuritiladi . (1.1) ifodadagi lar (1.1) kophadning koeffitsiyentlari, lar esa ko;phadning hadlari deyiladi.
Agar bolsa, bosh koeffitsiyent, esa bosh had deyiladi.
Bir nomalumli kophadlar odatda orqali belgilanadi. Kophadlarning ozaro tengligi ular ustida bajariladigan amallarni qarashdan oldin quyidagilarni takitlab otamiz.
Agar bolib bolsa, (1.1) ifodadan
Ifoda,
va bolsa, (1.1) dan ifoda;
ki =0 va da (1.1 )dan hosil bolgani tufayli , va istalgan ozgarmas sonlar ham kophadlar deb qaraladi.
Faraz qilaaylik, va lar butunlik sohasi ustida berilgan kophadlar bolsin.
Tarif 1.2. Nomalumning bir xil darajalari oldidagi koeffitsiyentlari teng bolgan kophadlar ozaro teng kophadlar deyiladi.
Masalan,
va
kophadlar ozaro teng
va kophadlar ozaro teng emas.
Bu tarifdan foydalanib biz har qanday kophadni doimo quyidagicha yozish mumkinligiga ishonch hosil qilamiz.
(1.2)
Darajaning tarifiga asosan agar bolsa kophad - darajali deb yuritiladi esa ozod had deyiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |