Turizm sohasi uzoq yillik tarixga EGA
Download 349.76 Kb. Pdf ko'rish
|
Laylo TOSHBOYEVA 5-son 2023. 34-35-betlar
- Bu sahifa navigatsiya:
- Foydalanilgan adabiyotlar
Tadqiqot
XX asrning 1-choragida Sharqda turizm markazlari- ga bo‘lgan ehtiyoj tufayli turizm jamiyatlari tashkil etilib, turizmni boshqarishnig yangi boshqaruv shakllari vu- judga keldi. Xususan, Rossiyada korxonalar, muassa- salar, o‘quv yurtlari va turli mehnat jamoalarida turizm bo‘limlari tashkil etildi. Turizm sohasidagi nazariyotchi olimlar Valter Xunziker va Kurt Krapf 1942-yilda shunday fikr bildi- rishgan: “Turizm odamlarning o‘z yashash joylaridan boshqa joyga ko‘chib yurishlari va uning davomiyligi natijasida yuzaga keladigan munosabatlardir. Chunki, aytilganidek, daromadli faoliyat doimiy ko‘chib yurish- ni qo‘llab-quvvatlamaydi” [5: 11]. Xunziker va Krapf Shveysariyaning Sankt-Gallen maktabi a’zolaridan bo‘lib, ular turizmni jamiyatning ijtimoiy-iqtisodiy tak- ror ishlab chiqarishga yo‘naltirilgan mexanizmi sifatida o‘rganish g‘oyasini ilgari surgan. Turizm sohasi jamiyat- ning madaniy qadriyatlarini aks ettiradi. Ikkinchi Jahon Urushi turizmni mutlaqo rivojlanish- dan to‘sib qo‘ydi va bu holatning oqibatlari 1949-yilga- cha davom etdi. Urushdan so‘ng G‘arbda ham Sharqda ham vayron bo‘lgan turizm sohasi obyektlari, jumladan, yo‘llar, mehmonxonalar, dam olish maskanlari va tari- xiy yodgorliklar tiklana boshlandi va sayyohlik aloqalari mamalakatlar o‘rtasida kengaya bordi. 1950–1973-yil- lar oralig‘ida turizmning keskin jadallashuvi haqida ovozalar tarqaldi va Xalqaro turizm yuqori ko‘rsatkich- da o‘sa boshladi. Bu o‘sish turizm tarixidagi eng yuqori ko‘rsatkich bo‘ldi. Turizmning bu rivojlanishi G‘arbda yangi xalqaro tartib, ijtimoiy barqarorlik hamda dam olish madaniyatining paydo bo‘lishiga sabab bo‘ldi. Shuningdek, bu paytda turizmning qonunchiligi ham ishlab chiqila boshlangan. Keyinchalik, Burkart va Medlik (1891) tomoni- dan sayohat bilan bog‘liq yana bir ta’rif o‘rnatildi: “Odamlarning yashash va ish joyidan tashqaridagi manzillarga qisqa va vaqtinchalik sayohatlari va ularda bo‘lish paytida amalga oshirilgan harakatlar” [2]. Ammo bu taʼrif kitobda tanqid qilinadi, chunki u yashash va ish tushunchalari sayohat va taʼtil tushunchalari bilan qara- ma-qarshi boʻlib, bir joydan kelgan odamlar oʻz shahrida turizm bilan shugʻullanishi mumkin, deb hisoblamaydi. Kruchkovning ta’kidlashicha: “Xalq turizmi aholining kam ta’minlangan qatlamlari vakillari turizm faoliyatida ishtirok etishini o‘z ichiga oladi, ular o‘zlarining moliyaviy imkoniyatlariga mos keladigan eng arzon turizm turlari- ni tanlaydilar. Ijtimoiy turizm bu – cheklangan moliyaviy imkoniyatlarga ega bo‘lgan odamlar uchun davlat bud- jeti yoki boshqa manbalar hisobidan subsidiya qilinadi- gan, tashkillashtirilgan sayohat (ta’lim yoki dam olish)”. 1994-yilda Butunjahon turizm tashkiloti turizmga oid barcha ta’riflarni jamlab, quyidagi ta’rifni rasmiylashti- radi: “Turizm bu – odamlarning doimiy yashash joyidan boshqa joyga biznes va shu kabi boshqa maqsadlar bilan bir yildan kamroq muddatga sayohat qilishlari hi- soblanadi.” Keltirilgan ta’riflarning barchasida quyidagi element- lar mavjud: Turistlarda jismoniy harakatlar mavjud, ya’ni ta’rif- larga muvofiq holda ular yashash joyidan tashqariga chiqadilar; Turistlar borayotgan manzilida qolishi davomiy emas, ya’ni ma’lum vaqtda u manzilda bo‘ladi; Sayohatning maqsadi qanday bo‘lishidan qat’i nazar turizm sayohatchilarning ehtiyojlarini qondirish uchun tashkil etilgan xizmatlar va mahsulotlarni o‘z ichiga ola- di. Xose Kastanyo (2005) taʼrifiga koʻra, turistik des- tinatsiyaning eng dolzarb taʼrifi bu: “Ushbu hududda sayohat qiluvchi, qoladigan va oʻzaro aloqada boʻlgan turistik isteʼmolchilarning turli ehtiyojlari va umidlarini jalb qilish va qondirish uchun bir qator resurslar jamlan- gan fazoviy hudud. 48 soatdan kam bo‘lmasligi kerak bo‘lgan, biz ilgari aytib o‘tganimizdek, ma’lum bir vaqt uchun joy” [3: 113]. “Destinatsiya” [4: 7] lotincha so‘zdan kelib chiqqan bo‘lib, turar joy (o‘rin, manzil, makon) ma’nosini ang- latadi. Bu atama XX asrning 90-yillarida turizm sohasi- da keng qo‘llanila boshladi. Bir joyga birinchi marta kelgan odamlarni, shuning- dek, u yerda yashovchi odamlarni ko‘chirish bo‘yicha Butunjahon turizm tashkiloti ta’rifining bir qismini hisob- ga olgan holda, shaharda yashovchi shaxs o‘z shahrini sayohat qilganda sayyoh bo‘lishi mumkin, ya’ni odatda- gi marshrutlarini tark etganda. Shunday qilib, shaharda yashovchi odam o‘zi uchun unchalik ko‘p bo‘lmagan joylarda sayyohdir, shuning uchun u yerda yashashiga qaramay, bu joylarda ma’lu- motlar bilan ishlash to‘liq bo‘lmasligi mumkin. Xalqaro turizm bu – butun jahon iqtisodiyotiga ham, alohida mamlakatlar va mintaqalar iqtisodiyotiga ham sezilarli ta’sir ko‘rsatadigan jahon iqtisodiyotining murakkab sohasi. Ba’zi mamlakatlarda xalqaro turizm amalda valuta tushumlarining yagona manbayi bo‘lib, buning natijasida iqtisodiy rivojlanishning yuqori dara- jasi va fuqarolarning farovonligi ta’minlanadi. Bugungi kunda turizm jahon iqtisodiyotining nafaqat eng yirik, balki eng jadal rivojlanayotgan tarmoqlaridan biridir. Yuqorida ko‘rib chiqqanimizdek, turizmning rivojla- nishi Sharq va G‘arb mamlakatlarida o‘ziga xos xususi- yatlar, tafovutlar va o‘xshashliklar bilan kechgan. Shuni ta’kidlash joizki, har bir mamlakat va mintaqalar tarixida turizmning rivojlanishi uning iqtisodiyoti bilan chambar- chas bog‘liq bo‘lgani va turizmning yuksalishi iqtisodi- yotning ham rivojlanishiga kuchli turtki bo‘lgani yaqqol namoyon bo‘lib turibdi. Foydalanilgan adabiyotlar 1. Ana Moreno Garrido, History of Tourism in Spain in the 20th Century. – Editorial Síntesis, 2007. 2. Burkart va Medlik. Citados en “Introducción al turismo”. – De Sancho, Amparo, 1841. 3. Castaño, Jose. From the review of his book review: “Social psychology of travel and tourism” // Gest. tur, No.11, Jun 2009, by Jose Castaño, Reviewed by Maximiliano Korstanje, http://mingaonline.uach.cl/pdf/gestur/ n11/art07.pdf. Download 349.76 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling