“turizm xizmatlari bozori ” mavzusida

Geografik me’zonlar o‘zi ma’muriy chegaralanishini, yerni holatiga qarab
bo‘linishini, iklimiy bo‘linishlarni o‘z ichiga kiritadi. Masalan, xaridor qaysi
ma’muriy territorial chegarada ko‘proq joylashgan. Respublikamizda 13 ta
territorial bo‘linmalar bor. Bu bo‘linmalar bir-biridan aholini zichligi, soni va
ijtimoiy-iqtisodiy darajasi bo‘yicha farq qiladi. Aholining ham sotib olish
imkoniyatlari har xil. Shuningdek, bu territorial bo‘linmalar yerning holatiga qarab
ham bir necha guruhlarga bo‘linishi mumkin. Masalan, serhosil, sersuv vodiylar,
yangi o‘zlashtirilgan yerlar, dasht, chul, yarim chul zonalari. Xaridorlarni
segmentlarga bo‘lishda Respublikamizda hisobga olinishi zarur bo‘lgan
belgilardan yana biri, aholini urbanizatsiya darajasidir. Yana hozirgi vaqtda
respublika aholisining faqat 35-40 % igina shaharlarda yashaydi, qolgan 60-65 %
aholi esa qishloqlarda yashaydi. Bu esa aholining tovarlarga bo‘lgan
ehtiyojlarining xususiyatini aniqlashga ta’sir qiladi.
Demografik me’zonlar ham iste’mol buyumlariga bo‘lgan ehtiyojlarni
shakllanishiga katta ta’sir etadigan faoliyatlardan hisoblanadi. Chunki
xaridorlarning yoshi o‘zgarishi bilan tovarlarga munosabati o‘zgaradi.
Respublikamizda olib borilayotgan marketing faoliyatlarida aholi asosan 5 guruhga
bo‘linadi:

• 
  maktab yoshigacha;
  
• 
  maktab yoshida;
  
• 
  18-30 yoshgacha;
  
• 
  30-50 yoshgacha;
  
• 
  50 yosh va undan kattalar.
  

Bu bo‘linish respublikamiz aholisini ilmiy-psihologik xususiyatlaridan kelib
chiqadi. Iste’mol buyumlariga bo‘lgan ehtiyojlarni shakllanishida mamlakatdagi
oilalarni katta-kichikligi muhim ahamiyatga ega. Marketingda asosan mamlakat
aholisi oilasining soni bo‘yicha 3 guruhga bo‘linadi:
-1 -2 kishi;
-3-4 kishi;
-30-5 va undan yuqoriroq.
Bu bo‘linish ko‘pgina mamlakatlarda qabul qilingan.
Marketingni boshqarishda alohida yetibor berilayotgan segmentatsiya belgisi
- bu xaridorni sotib olishdagi xulq-atvoridagi belgilari hisoblanadi. Filipp Kotler
o‘zining kitobida bir necha belgilarni ko‘rsatib o‘tadi. Ular quyidagilar:
Tovarni sotib olish sababiga ko‘ra doimiy, alohida sabablarga ko‘ra.
Sotib olishdan manfaatiga ko‘ra. Sifati, xizmat ko‘rsatish turlari. Iqtisod
qilish uchun.
Foydalanuvchi sifatidagi o‘rniga qarab:

• 
  foydalanmaydigan;
  
• 
  oldin foydalangan;
  
• 
  doimiy foydalanuvchi;
  
• 
  yangi foydalanuvchi;
  
• 
  endi foydalanmoqchi bo‘lgan;
  
• 
  tovarlarga bo‘lgan munosabatga qarab.
  

Yuqorida aytib o‘tilgan belgilar xaridorni harakterini to‘la-to‘kis ochib
berishga, uni tovarga bo‘lgan munosabati va sotib olish imkoniyatini aniqlashga
imkoniyatini aniqlashga yordam beradi.