Turk xoqonligi davrida Choch tangalari

Қуръон - ислом динининг муқаддас китоби

ҚУРЪОН-арабча “Қуръон” - қироат, ўқиш демакдир
У - ислом динининг муқаддас китоби
Унда ислом ақидалари, эътиқод талаблари, ҳуқуқий ва ахлоқий меъёрлари, чеклаш ва таъқиқлари ўз ифодасини топган
Қуръон Аллоҳ томонидан Муҳаммад с.а.в. га 22 йил давомида нозил қилинган
Халифа Абу Бакр даврида, Қуръон матнларини тўпланган
632 йилда биринчи марта Қуръон матни юзага келган. У Усмон Қуръони деб аталади
Ундан 3 нусхаси (айрим маълумотларга қараганда, 6-7 нусха) кўчиртирилиб, бошқа шаҳарлар (Куфа, Басра, Дамашқ)га юборилган
Ундан кейинги даврларда (милодий VII асрнинг 90-йилларигача) Қуръонни ўқишдаги тафовутларга барҳам бериш учун қўлёзмаларга араб ёзувига хос белгилар қўйиб чиқилган
Улардан бири Тошкентда Моваруннаҳр мусулмонлари диний бошқармасида сақланади
Қуръон 114 сурадан иборат

ИСЛОМ ДИНИНИНГ БЕШ АСОСИЙ ФАРЗИ

Калимаи шаҳодат – Аллоҳдан ўзга илоҳ йўқлигига ва
Муҳаммад, унинг бандаси ва пайғамбари (расули) эканлигига шоҳидлик
бераман демоқликдир.
Намоз – кунига 5 маҳал ўқилади. Намозлар бомдод, пешин, аср, шом
ва хуфтон вақтларига бўлиниб ўқилади. Унинг фарз, суннат ва вожиб
амаллари мавжуд.
Рўза – кун чиқишдан то кун ботишига қадар емак ва ичмакдан
тийилмоқ ва шунга ният қилмоқлик. Бу амал асосан Рамазон ойида бир
ой давомида бажарилади.
Закот – бадавлат мусулмонларнинг бойликлари ичидаги фақиру
мискинларга берилиши шарт бўлган Аллоҳнинг ҳаққи. У қирқдан бир
қисм қилиб белгиланган.
Ҳаж – молиявий ва жисмоний томондан қурби етган кишининг
Каъбатуллоҳни зиёрат қилиши.
Ўрта Осиёда араблар босқини, унинг оқибат ва натижалари
Ўрта Осиёга арабларнинг кириб келиши маҳаллий халқларнинг этник хусусиятларига сезиларли таъсир кўрсатмаса ҳам, уларнинг маънавий маданияти ва диний анъналарида тубдан катта ўзгаришлар содир бўлишига сабаб бўлди
Исломгача Ўрта Осиёда мавжуд бўлган турли диний анъаналар, маҳаллий ёзувлар йўқ қилинди
Ўрта Осиё халқларининг кеийнги ўн икки асрлик маънавий ҳаёти, алифбоси ислом дини билан боғлиқ ҳолда ривожланди
Бу эса маҳаллий ҳайкалтарошлик ва рассомлик санъатининг ўта пасайиб кетишига сабаб бўлди, чунки ислом динида кўзи бор инсонни тасвирлаш маън этилган эди. Ислом динида кўзи бор жонивор ёки инсон тасвирланса нариги дунёда жон талаб қилади деган тушунча мавжуд бўлган
маҳаллий халққа ислом дини мажбурий йўл билан сингдирилди, динни қабул қилган кишиларга катта имтиёз ва имкониятлар яратилди
Араб халифалиги ўзига хос қурама, турли маданиятлар ва тиллар заминида ташкил топганлиги ҳамда катта ҳудудларни ўз ичига олганлиги сабаб барча жараёнларда аралашув, интеграция жараёнлари кечганлиги сабаб, маҳаллий халқларнинг онгида муҳим ўзгаришлар содир бўлишига замин яратди
Араб тили фан ва маданиятлараро кўприк вазифасини бажарди

• So’g’diyonada 720-722 yillarda G’urak va Divashtich boshchiligidagi qo’zg’olon

• Samar-qand, Buxoro va Xutta-londa
• 725-729 yillarda

• Oq kiyimlilar qo’zg’oloni
• (769-784) rah bari Xoshim ibn Xakim.
• Qo’zg’olon Ma- rvda boshlanib, Buxoro, Nash- xab, Kesh Iloq, Ohanga ron va boshqa hududla rga ham yoyiladi.

Tohariston va So`g`dda 736-737 yillarda

• Huroson va Movarounnahrda Abu Muslim boshchili-gida
• 746-749 yillarda

• Rofe ibn Lays qo’zg’oloni
• 806-809 yillarda ko’tarilgan

Arab istilosiga qarshi xalq qo`zg`olonlari