Turkiy tillarning qiyosiy-tarixiy grammatikasi

 
 
Mavzu: Turkiy tillarda sifat 
Reja 
1. Turkiy tillarda sifat so‘z turkumi
2. Turkiy tillarda sifat darajalari 
3. Turkiy tillarda sifatning intensiv shakllari
4. Sifatlarning yasalishi
Sifat so‘z turkumi predmed va hodisaning belgisini bildiradi. Ayrim 
turkologlar qadimgi turkiy bobotilda sifatning mustaqil so‘z turkumi sifati mavjud 
ekanligiga shubha bilan qaraydilar. Jumladan, A.M.----- qadimgi turkiy bobotilda 
sifat alohida marfologik ko‘rsatkichga ega emasligini e’tirof etgani holda, uni ikki 
xil yo‘l bilan hosil bo‘lishini ta’kidlaydi. 
1. 
Otning funksional transtormatsiyasi. 
2. 
Alohida marfologik tizim asosida. 
Bu qarash tilshunoslar o‘rtasida keng tarqaldi. Agar marfologik ko‘rsatkich 
bo‘lmasa, shunga ko‘ra sifat turkumiga oid so‘z ham yo‘q deb hisoblaydilar. 
Leksik – funksional razred butun dunyo tillarida predmetning belgi 
xususiyatlari inson ongida (tafakkurida) asoslanadi va bo‘linadi.turkiy til ko‘pgina 
sifat affikslar qadimgi bobotil davridan buyon o‘zining uzoq tarixiga ega 
ekanligidan dalolat beradi.
Shunga ko‘ra, turkiy tillarda sifat ikkita kategoriyaga bo‘lingan.
1. Tub sifatlar 
2. Yasama sifatlar 
Tub sifatlar umumturkiy bir o‘zakdan iborat bo‘lib, ozchilikni tashkil etadi. 
Qara,aq, janы, bosh, kak, az, dar, den, ken, keč v.b. 

---

Yasama sifatlar so‘z yasovchi qo‘shimchalar yordamida ot va fe’l asosdan 
yasaladi. Masalan, umumturkiy –ly, -luq, -syz, zu, -ki v.b. aqylly, čagaly ( ) 
sütsüz, lafčy, jalanzu, bensiz. 
-ki qo‘shimchasi ot va ravishdan payt va o‘rin ma’nosini ifodalovchi nisbiy 
sifat yasashdi. 
Ms: indiki (xozirgi), ahšamqy (kechki), bükünhü, edeki, joldaki.
Turkiu tillarda qiyosiy darajasi boshqa xalqlar tillaridagi kabi faqat asliy 
sifatlarga xos. N.K.Dmitriev turkiy tillarda qiyoslashning ikki tipini ajratadi.