Turkm dili-7 2017. indd

Nirä?

Durdy kelewlere.

– Olarda näme bar?
– Bagşy aýdýarmyş. Ogly bolupdyr. (Žurnaldan).
Bu ýerdäki has gara ýazylan sözlemleriň käbir agzalarynyň galdyrlanlygy üçin, olar doly däl sözlemlerdir. Olary doly sözlemlere öwrüp göreliň. (goşulan sözler ýaýa alyndy)

1. 
   Az işleseň igenç alarsyň, ýatsaň, käýinç (alarsyň).
   
2. 
   – Seniň gyssagly işiň barmy?
   

• 
  (Meniň gyssagly işim) ýok.
  
• 
  Ýör onda (biz gideli). Men seni hezilligiň üstünden elteýin.
  
• 
  (Biz) Durdy kelewlere (gideli).
  
• 
  Olarda näme bar?
  
• 
  Olarda bagşy aýdýarmyş. (Durdy kelewiň) ogly bo- lupdyr.
  

Doly däl sözlemlerde sözlem agzalarynyň (eýe, habar, aýyrgyç, doldurgyç) biri ýa birnäçesi galdyrylyp bilner (ýokarky sözlemlere üns beriň).
Mysallardan görnüşi ýaly, doly däl sözlemler, esasan gepleşikde köp ulanylýar. Olaryň sözleýiş täsirli, gysga bolmagyna ýardam edýärler.
Beýleki sözlemlerden üzňe getirilen doly däl sözlemleriň manylaryna käbir halatlarda düşünmek mümkin däl.
Meselem:

• 
  Ýaman däl.
  
• 
  Gutardyk.
  

Bu düşnüksiz sözlemler beýleki sözlemler bilen bag- lanyşykly gelenlerinde, olaryň manylary aýdyňlaýar.
Meselem:

• 
  Işe tükenme ýokdur. Menem tükedäýjek ýalydym.
  

Ýagdaylar neneň?

• 
  Ýaman däl.
  
• 
  Süzümi nätdiň?
  
• 
  Gutardyk. (Žurnaldan).
  

113. 
     njy gönükme. Tekstden doly we doly däl sözlem- leri tapyň. Doly däl sözlemleriň haýsy agzalarynyň galdy- rylandygyny anyklaň.
     

• 
  Ýeri, oglan, nireden gelýäň?
  

Çerkez gyryljak ses bilen jogap berdi:

• 
  Men-ä hiç ýerdenem gelemok.
  
• 
  Onda nirä barýaň(?)⁵
  

Çerkeziň çigni awasa-da, olaryň murtundan billerindäki sapançasyndan susty basyljak ýaly etse-de, birdenkä aljyraňlyga düşman, gaýta kem-kemden ozüni tutdy. Çer- kez gaşjagazlaryny çytmak bilen, pert-pert jogap gaýtardy:

• 
  Kakamyň ýanyna.
  
• 
  Kakaň nirede?
  
• 
  Dagda.
  
• 
  Dagda näme işleýär?
  
• 
  Orak orýar.
  
• 
  Kakaň ýanyna näme iş barýaň?
  
• 
  Çörek alyp barýardym … (B.Kerbabaýew «Yhlasa- myrat»).
  

113.