Türkmen d I l I n I ň DÜŞÜndirişLI

SEZA [seza:] I, at, ser. Seda. Ýerden seza çykýar, 
kyrklardan ses çykmaýar (

Görogly

). Hiç haýsyndan 
seza çykmady (B. Kerbabaýew).
SEZA [seza:] II, at. Syzlap agyrýan agyry, awy-
zerzaw.  Aýaklarym seza. 
SEZEWAR [sezewa:r]: sezewar bolmak bir zada 
uçramak, duçar bolmak, sataşmak. Pähm ediň, her 
ýerde bir päli azan Ýowuz musallatga sezewar bolar 
(Magtymguly). Sezewar etmek bir zada duçar etmek, 
uçratmak, sataşdyrmak. 
SÄGINDIRMEK [sä:ğinnirmek], işl. Säginmäge 
mejbur etmek. Birden çykan ses ony sägindirdi. 
SÄGINILMEK [sä:ğinilmek], işl. Hereket az 
wagtlyk togtadylmak, ýöremän durulmak. 
SÄGINIŞ [sä:ğiniş], iş ady. Säginmek ýagdaýy. 
SÄGINIŞMEK [sä:ğinişmek], işl. Birnäçe bolup 
säginmek. Nämä säginişip dursuňyz? 
SÄGINME [sä:ğinme], iş ady. Säginmek 
ýagdaýy. 
SÄGINMEK [sä:ğinmek], işl. 1. Az wagtlyk 
aýak çekmek, ýöremegi az wagtlyk togtatmak, 
durmak. Ýaşuly gürrüňini şindem dowam etdirjekdi, 
arman, maşyn soňky duralgada sägindi (

Edebiýat 
we sungat

). 2. Aýtjak sözüňi aýdyp bilmän 
ýaýdanyp durmak. Ol ilki bada näme jogap berjegini 
bilmän sägindi. 
SÄGINMEKLIK 
[sä:ğinmeklik], 
iş 
ady. 
Säginmek ýagdaýy.
SÄGINMEZLIK [sä:ğinmezlik], iş ady. 1. Az 
wagtlyk säginip durmazlyk. 2. Aýtjak sözüňi 
ýaýdanman 
aýtmak. 
Okuwçy 
mugallymyň 
soraglaryna säginmän jogap berdi. 
SÄGITME [sä:ğitme], at, sazç. Dutarda ýerine 
ýetirilýän tilsim (bu kakuwy almak üçin dutarçy 
barmaklaryny 

sägitmek

üçin gerek perdäniň 
üstünde saklaýar).
SÄHEL, syp.Az, köp däl, birneme, ujypsyz, 
azajyk.
SÄHELÇE, 1. syp.Az-kem, ujypsyzja, birazajyk. 
Sähelçe aýbyň bolsa, basyrylyp galjak däl. Sähelçe 
zat gerek. 2. Az wagtyň dowamynda. Sähelçe 
garaşan bolsaň, menem gelerdim.
SÄHER, hal. Ir ertir, ir bilen, daňdan, gün 
dogmazynyň öň ýany. Gije guma ýagyş ýagyp, 
säheriň howasy biçak arassa şahyranady (B. 
Hudaýnazarow). Säher bilen nirä barýaň? 
SÄHER-SÄHER, hal. Ir bilen, säher wagtlary 
(köp gezek) Säher-säher şirin saýran torgaýlar, 
jöwzaň günortany çöpe busupdyr (

Edebiýat we 
sungat

). Säher-säher turup, gyzlar-gelinler Açan 
bägüllerňe seýle gelerler (K.Gurbannepesow). 
SÄHET, at. 1. Türkmenlerde köneden gelýän 
müneçjimçilik (astrologiýa) düşünjesine görä, 
ugralýan tarapda, ýerde ýa-da asmanda ýyldyzyň 
ýokdugyna esaslanylyp, bir işe başlamak, bir ýere 
ugramak (gelin getirmek, uzak ýola çykmak we ş.m.) 
üçin amatly diýlip hasaplanýan gün. Eý, Hemra jan, 
siziň ýurduňyza hem aýyň, günüň sähedi bilen 
gidermiz (

Saýatly – Hemra

). 2. Oglana dakylýan at. 
◊ Sähet almak gelin edinjek tarap gyz çykarjak 
tarap bilen ylalaşyp, olardan toýuň boljak gününi 
anyklamak. Sähet bermek gyzly tarap gelin 
edinjege gyzy durmuşa çykarjak gününi düzgüne 
görä anyklap bermek. Sähet bellemek gyz çykjak, 
gelin ediniljek günüň sähedini kesgitlemek. Şu gün 

---

266 
oňa mal kesdirip, sähet bellejekdiris 
(B. 
Kerbabaýew).