Türkmen halk döredijiligi

Halky kyssalar. Jadyly ertekiler

---

46
Türkmen halk döredijiligi
Akpamyk doganlaryndan umydygär bolup, ogluna altyn aşyk ýa-
sadyp, özüne hem: «Aşygyňy atan wagtyň:
− Akpamygyň ogly men,
Ýekýagyrnyň ýegeni men,
Altyn aşygym, alçy gop,
Alty daýym başy üçin, 
Iň kiçisi Baýramdyr,
Baýram daýym başy üçin 
Altyn aşygym, alçy gop
– diýip, aşygyňy atgyn» diýip öwredipdir. 
Indi habary Akpamygyň ýedi doganyndan alalyň. Olaryň iň kiçisi 
Baýram: «Biz şeýle ýagşylyk eden doganymyzy düýä mündürip goýber-
dik, bu ýyl bäş ýyl boldy, öldümi, barmy, biziň habarymyz ýok, geliň, 
onuň ugruna çykyp gözläliň» diýip, bir maslahat tapypdyr. Beýlekileri 
hem muny makullap, ýedi doganyň her haýsysy uýasyny bir şäherden 
gözläp ugrapdyr. Ýekýagyrny bir şäherde aşyk oýnap ýören bir topar 
oglanyň üstünden barypdyr. Olaryň içinde bir oglanyň elinde altyndan 
aşyk barmyşyn, ol her aşygyny atanda:
− Akpamygyň ogly men,
Ýekýagyrnyň ýegeni men,
Altyn aşygym, alçy gop!
– diýýärmişin. 
Ýekýagyrny hem muny eşidip, oglana:
− Ýene bir aýt – diýipdir.
Akpamygyň ogly ýene aşygyny atýar:
− Akpamygyň ogly men,
Ýekýagyrnyň ýegeni men, 
Altyn aşygym, alçy gop!
Alty daýymyň başy üçin, 
Iň kiçisi Baýramdyr,
Baýram daýym başy üçin, 
Altyn aşygym, alçy gop! 
– diýende, daýysy ony tanap:
− Hany, oglanjyk, ýör, öýüňizi görkez – diýipdir. 
Oglanyň yzyna düşüp baranda, Akpamyk doganyny tanapdyr. Do-
gany hem Akpamygy tanapdyr. Ikisi hal-ahwal soraşypdyr. Akpamyk 
başyndan geçiren wakalaryny doganyna gürrüň beripdir. 
Bir gün dogany gaýtmakçy bolanda Akpamyk obanyň adamlaryna 

---

47
möý, içýan tutdurypdyr we ýedi halta tikip, ol haltalary möý bilen içýandan 
doldurypdyr. Diňe birini nohutdyr kişmişden dolduryp, onuň hem agzyna 
ýekeje içýan goýupdyr. Soňra: 
− Her gelnejeme birini ber, şuny hem iň kiçi gelnejeme ber
– diýip, nohutdyr kişmiş salnan haltany beripdir. 
Ýekýagyrny obalaryna gelip, her aýala bir haltany berýär. Aýallar: 
«Baldyzymyz sowgat iberipdir» diýşip, ellerini sokýarlar welin, ellerinden 
möý, içýan çakypdyr.
Olar: «Waý-da-waý» bolşupdyrlar. Iň kiçi doganyň aýaly hem özüne 
iberilen haltany açyp görse, içi doly nohutdyr kişmiş, iň üstünde-de ýekeje 
içýan bar eken. Ol içýan onuň syçalasyndan çakypdyr-da gaçypdyr. Ol 
gelin iberilen sowgadyna guwanypdyr. Ýekýagyrny hemme doganlaryny 
çagyryp:
− Geliň, men Akpamygy tapdym, pylan patyşanyň ogly alypdyr – 
diýip aýdypdyr. 
Yzyndanam Akpamygyň başyndan geçiren günlerini aýdyp beripdir. 
Ýedi dogan: «Bize uly ýagşylyk eden doganymyza şeýle ýamanlyk eden 
bolsalar, bulary ýok etmeli» diýip maslahat edipdirler. Baýramyň aýalyndan 
özgesini ýoklapdyrlar. Soň doganlar üýşüşip, Akpamyklara myhmançylyga 
gelipdirler. Soň ony hem alyp, öýlerine gaýdýarlar. Gelseler, ene-atalary has 
garrapdyr. Kiçi gelin garrylara hyzmat edip başlapdyr. Ol Akpamygyň kö-
megi bilen gaýyn agalaryny öýerýär. Soň hoşlaşyp, Akpamygy ýola salyp, 
ýedi dogan maşgalalary bilen ene-atasynyň ýanynda mekan tutupdyr. Bu 
ýagdaýa il-gün hem begenipdir.
Mämmetjan
Bir bar eken, bir ýok eken, gadym eýýamda bir patyşa bar eken. Bu 
patyşa hemişe öz diýenini edýän eken. Ol gaty zor, güýçli bir patyşa eken. 
Bu patyşanyň üç ogly bar eken. Olaryň ulusyna Gurban, ortanjysyna Weli, 
iň kiçilerine hem Mämmetjan diýer ekenler.
Bir günden, bir gün bu patyşa agyr kesele duçar bolýar. Ol düýşünde 
bilbilgöýäniň saýranyny eşidip, tisginip oýanýar. Patyşa ukudan açylyp, 
oglanlaryny öz ýanyna çagyryp:
− Eý, ogullarym, bilbilgöýä diýen bir guş bar, meniň şony saýradyp, 
bir eşidesim gelýär. Eger-de şony bir saýradyp eşitsem, belkem, ýagşy 
bolsam hem bolaryn − diýýär.
Patyşanyň iň uly ogly Gurban: