Türkmen halk döredijiligi

Halky kyssalar. Jadyly ertekiler

---

74
Türkmen halk döredijiligi
my? – diýip gatyrgynypdyr. Jaýda gopgun turupdyr. Bularyň galmagalyna 
beýleki ýoldaşlarynyň biri turupdyr. Dawalaryny çözjek bolsa, ýanyndaky 
ýoldaşy sakgalyndan aslyşýan ýaly bolupdyr:
− Näme sakgalymdan tutýarsyň, goýber, haw, sakgalymy
− diýip, olam ýatan adama gygyrypdyr.
Hiç zatdan habarsyz ýatan ýoldaşy hem turup, gaharyna oňa to-
pulypdyr. Bu dört myhman biri-birine gygyryp, öýde ala gopgun tu-
ruzypdyrlar. 
Myhmanlaryň galmagalyna öý eýeleri hem oýanypdyr. Äri
turjak bolanda, aýaly sakgalyndan çekýändir öýdüp:
− Eý, heleý, näme üçin sakgalymdan tutýarsyň. Goýber, diýdim men 
saňa, dälirediňmi? Şundanam bir oýun bormy?! – diýip, aýalyny urmaga 
başlapdyr. Aýaly hem:
− Dat, goňşular ýeteweriň! – diýip, uly goh turuzýar. Goňşulary 
jaýdakylary köşeşdiripdirler. Ýartygulak bolsa çuwalyň aşagynda ýatybe-
ripdir. 
Myhmanlar «Bu öýde bir bela bar, biz bir basym gaýdaly diýşip, daň 
bilen turup gaçypdyrlar. Är-aýal ikisi hem gorkularyna bu jyny öýlerinden 
kowmak üçin, işandan doga almaga gidipdirler. Ýartygulak hem öý eýesi 
aýalyň gyňajynyň aşagynda gizlenip, işanyň ýanyna ugrapdyr.
Bular işanyň ýanyna baryp:
− Işan aga, şu gün üç gün boldy, biziň öýümize jyn giripdir. Şoňa 
bir doga berseňiz − diýipdirler. Işan hem hasyr-husur kagyzyň ýüzüne bir 
zatlar ýazyp:
− Ine, şu iki dogany alyp git, birini äriň dakynsyn, birini özüň 
dakyn – diýip, ol aýalyň getiren aklygyny alyp, olary tizden-tiz ugradyp 
goýberýär. Ýartygulak hem ýolda galyp, öýlerine barýar. Ol kakasy, ejesi 
bilen gujaklaşyp görüşýär. Kakasy-ejesi aşa şatlanypdyrlar. Ýartygulak 
başyndan geçenleri birin-birin gürrüň berip:
− Kaka, pylan çopanda bir öweç, pylan çopanda bir öweç algymyz 
bar – diýip, gaty kän çopany sanapdyr. 
Kakasy gidip, çopanlardan algylaryny alyp, ýygnap, bir süri öweji 
öňüne salyp, alyp gelipdir. Olar ogullarynyň kömegi bilen mally bo-
lupdyrlar. Ýartygulak hem ejesi, kakasy bilen maksat-myradyna ýetipdir.

---

75
Hudaýberdi gorkak 
bilen tilki
Bir bar eken, bir ýok eken, Hudaýberdi diýen bir adam bar eken. 
Onuň iki aýaly bar eken. Bir günden bir gün munuň aýallarynyň her 
haýsy bir alaça dokapdyr. Hudaýberdi bu alaçalary satmak üçin ýabysyny 
münüp, bazara ugranda, aýallary halwa-süýji sargaýarlar. Ol ýabysyny 
loňkuldadyp barýarka, öňünden bir tilki çykyp:
− Hudaýberdi, nirä gitjek, how! − diýýär.
Hudaýberdi gorkak:
− Aý, aýallarym bir-iki alaça dokapdyrlar-da, «Şony satyp gel» 
diýip iberdiler − diýýär.
Onda tilki:
− Bazarda satjak bolup ýörme-de, maňa sataý, häli bazardan 
gaýdaňda puluňy öňüňden çykarar-da beräýerin − diýýär.
Hudaýberdi gorkak:
− Boljak onda, sen meni köp garaşdyrman, bazardan gelýänçäm 
öňümden çykaryp, taýyn edip durgun! − diýýär.
Tilki:
− Aý, sen arkaýyn bolaý, öňüňde puluňy taýýar edip goýaryn − 
diýýär.
Hudaýberdi gorkak munuň sözüne ynanyp, bazara gidýär, baryp 
bazarda gezen bolup ýör. Bazary pulsuz bazarlap, ol aýallarynyň sargan 
zatlaryny hem alyp bilmeýär. Onsoň ýabyjygyny münüp, ýene yzyna 
gaýdýar. Ýolda tilkiden pul aljak adam, ýabyň üstünde telpegini gyşyjak 
atan bolup, hiňlenip gelýär. Hälki alaçasyny satan ýerine gelse, tilki ni-
rede, zat nirede, pul nirede − gum-gukluk. Hudaýberdi gorkak aňalyp, 
durup-durup, kän garaşyp gaýdýar. Öýüne gelýär, ýabydan düşüp, boş 
horjuny goltuklap öýüne girýär. Aýallarynyň her haýsy bir ýerden:
− Süýji äkeldiňmi? Halwa äkeldiňmi? − diýşip, munuň horjunyny 
barlap görseler, horjun boş. Onsoň olar:
− Ýeri, näme, sargan zadymyzy almansyň? − diýip soraýarlar. Hu-
daýberdi gorkak:
− Aý, heleý, tilki: «Puluňy ýoluňa çykararyn» diýip, alaçalary aldy. 
Bazardan dolanyp gelsem, tilkem ýok, zadam ýok − diýýär.
Onsoň aýallary onuň üstüne gygyryp başlaýarlar.
− Sen nähili adam? Ýogsam-da, tilkiden pul alarmyň? Tilki bilen