Türkmenistanyň Bilim ministrligi

Türkiýe XX asyryň ortalaryndan XXI asyryň başlarynda 
Ikinji jahan urşundan soňra Türkiýäniň içeri we daşary 
syýasatynda düýpli özgerişlikler bolup geçdi. 1946-njy ýylda 
Türkiýe köp partiýaly ulgama geçdi. Ýagny Atatürküň partiýasy 
bolan ―Respublikan halk partiýasynyň‖ (Cumhuriýet halk 
partisi) ýanyna ―Demokratik partiýasy‖ (Demokrat parti) hem 
goşuldy. 1950-nji ýyldaky saýlawlarda ―Demokratik partiýa‖ 
halkyň sesleriniň 53%-den gowragyny alyp döwleti 
dolandyrmaga başlady. Şol ýyl bu partiýanyň gurujylaryndan 

---

305 
Jelal Baýar Türkiýäniň 3-nji Prezidentligine saýlandy. Jelal 
Baýar Türkiýäniň taryhynda harby ulgamyň içinde ýetişmedik 
ilkinji prezidentdir. 
Bu döwürde Türkiýäniň taryhynda 
din-syýasat 
gatnaşyklary uly mesele boldy. Ilki bilen Ismet Inönüniň 
döwründe metjitde türkçe okalýan azan, arapça okalmaga 
başlandy. Mekdeplerde din derslerini okamaklyk mejburi edildi. 
Şeyle-de radioda dini programmalary ýaýlyma goýbermeklige 
rugsat berlipdir. Türkiýäniň premýer-minisri Adnan Menderes 7 
ýyl içinde 15 müň metjidiň gurlandygyny, 86 metjidiň bolsa 
oňarylandygyny aýdýardy. 
Türkiýäniň içeri syýasatynda bu wakalar bolup ýören 
döwründe daşary syýasatda hem möhüm işler amala 
aşyrylýardy. Ikinji dünýä söweşinden soňra 1949-njy ýýlda 
ABŞ, Kanada, Angliýa, Fransiýa, Daniýa, Lüksemburg, 
Gollandiýa, Portugaliýa, Norwegiýa, Italiýa, Islandiýa we 
Belgiýa arasynda gol çekilen şertnama bilen NATO guruldy. 
NATO-nyň gurulyş maksady SSSR-e garşy blok ýaratmakdyr. 
Staliniň toprak islegine garşy, Türkiýe NATO girmek bilen 
jogap berdi. Türkiýe 1952-nji ýyldan bäri resmi taýdan NATO-
nyň agzasydyr. 
1960-njy ýylyň 27-nji maýynda Türkiýede hökümet 
agdarylyşygy bolup geçdi. Netijede hökümet adamlary tussag 
edildiler, Premýer-ministr Adnan Menderes, daşary işler 
ministri we maliýe ministri dar agajyndan asyldylar. 1961-nji 
ýylyň iýulynda Türkiýaniň 1924-nji ýyldan bäri ulanyp gelýän 
Konstitusiýasy ýatyryldy we täzesi yglan edildi. 
1961-nji 
ýylyň oktýabrynda Türkiýäniň pyýada 
goşunlarynyň generaly Jemal Gürsel Türkiýäniň 4-nji Prezidenti 
boldy. Onuň döwründe 1962-nji ýylda Türkiýede Konstitusion 
kazyýet guruldy. Indiden beýläk mejlisiň alyp barýan işleri 

---

306 
kazyýetiň gözegçiliginde boljakdy. 1964-nji ýylda Türkiýe 
telewideniýe we radio edarasy (TRT) guruldy.  
1966-njy ýylda Jemal Gürseliň saglyk ýagdaýy agyrlaşdy 
we Jewdet Sunaý Prezidentlige saýlandy. Onuň döwründe 1970-
nji ýylda Stambuldaky Aziýany we Ýewropany birleşdirýän 
köprüniň gurluşygynyň düýbi tutuldy.
Jewdet Sunaýyň ýedi ýyllyk prezidentlik wagty 
dolanyndan soňra 1973-nji ýylda Fahri Korutürk Türkiýäniň 
Prezidentligine saýalandy. 
1980-nji 
ýylyň 12-nji sentýabrynda Türkiýäniň 
taryhynda ikinji harby hökümet agdarylyşygy bolup geçdi. 
Syýasatçylaryň aglabasy tussag edildiler. 1982-nji ýylda 
Türkiýäniň Baş serkerdesi Kenan Ewren Prezident boldy.
1983-nji ýylda Turgut Ozal Ene Watan (Anawatan)