Turon nashr

Умумий профилактика сиёсати (General prevention policies).
Олдини олиш сиёсати ахлоқ ва кадрлар тайёрлаш ва ўқитиш тартиб-қоидаларига эътиборни ўз ичига олади. Вазифаларни ажратиш ва ҳужжатларга қўйиладиган талаблар каби муайян бизнес соҳаларидаги назорат ҳам муҳимдир.
Менежмент фирибгарликнинг олдини олиш учун мўлжалланган баъзи умумий бошқарувларни амалга ошириши мумкин. Буларга:
(а) Ахлоқий тартиб-қоидалар, баъзи ҳолатларни таъкидлаш орқали, фирибгарлик эҳтимолини камайтириши мумкин. Бир нечта корхоналарда расмий ахлоқ қоидалари мавжуд бўлиб, мисол учун ходимлар мижозлардан совғаларни олишни тақидлаш кабилар.
(b) Ходимларни назорат қилиш фирибгарликнинг олдини олишнинг жуда муҳим воситасидир. Тўлиқ интервю ва ишга қабул қилиш тартиб-қоидалари, шу жумладан маълумотномаларни олиш инсофсиз ходимлар учун қулайликларни туғдириши мумкин. Баҳолаш ва шикоятлар тизимлари ходимларнинг мотивациясини олдини олади.
(с) Тренинг ва хабардорликни ошириш муҳим бўлиши мумкин. Кўпинча ҳолларда ходимлар бирон бир ишни нотўғри бажариш оқибатида фирибгарликна мойил жараёнлар содир бўлиши мумкин. Сўнгра ходим билмай қолдим ёки мен билганим йўқ эди деган баҳоналарни қилиши мумкин.


Бизнес соҳаларида фирибгарликнинг олдини олиш (Prevention of fraud in specific business areas).
Фирибгарлик хавфи юқори бўлган бизнеснинг соҳаларида ҳам назорат қилиш керак бўлади. Ушбу соҳалар қуйидагилар:
(а) Вазифаларни ажратиш фирибгарликнинг олдини олишда асосий назорат ҳисобланади. Менежер операцион вазифалар тўлиқ ажратилмаганлиги англатиши мумкин. Шунга қарамай, менежер алоҳида баъзи функцияларни аниқлаши керак, масалан, чекни имзолаш функциясини тўловларнинг авторизациясидан ажратиш каби.
(b) Барча операциялар учун тегишли ҳужжатлар талаб қилиниши керак;
(с) Чеклов назорати. фақат ходимларга тасдиқланган рўйхатдан етказиб берувчиларни танлашга рухсат бериш ва пароллар ёрдамида компютер тармоғига киришни чеклаш фирибгарлик имкониятларини камайтириши мумкин.
(d) Компютерда терминал орқали амалга оширилган барча савдо муомалалари рўйҳатдан ўткизмасдан, қолдириш каби баъзи ҳаракатлар тақиқланиши керак
(e) Ички аудит хизмати яхши ташкил этилиши керак.
Ҳар қандай ички назорат тизимининг асосий мақсади фирибгарликнинг олдини олиш бўлиши керак. Бироқ, фирибгарликнинг моҳияти одамларнинг мавжуд тизимлардан ўтиш йўлларини топишини англатади. Шунинг учун фирибгарликни аниқлаш учун бошқарув элементлари яхши ташкиллаштирилган бўлиши ҳам муҳим. Булар қуйидагилар:

• 
  Ички Назорат (Internal controls);
  
• 
  Жисмоний назорат (Physical controls);
  
• 
  Функционал вазифаларни тўғри тақсимлаш (Segregation of duties);
  
• 
  Авторизация сиёсати (Authorisation policies);
  
• 
  Мижоз имзолари (Customer signatures);
  
• 
  Ҳужжатлаштириш (Documentation);
  
• 
  Бухгалтерия муомалларини амалга оширилганда рўйхатга олишнинг кетма-кетлигини рақамлаш (Sequential numbering);
  
• 
  Саналар (Dates);
  
•