Turon nashr

Имкониятлар (opportunity). Агар бирор инсон инсофсиз ҳаракат қилишга тайёр бўлса ҳам ва бунга сабаб бўлса ҳам, улар бунга имконият ёки очилишни топишлари керак; қонун ёки назорат тизимидаги бўшлиқ:

• 
  Фирибгар фаолиятнинг аниқланмаслигига имкон беради ёки
  
• 
  Мавжуд мукофотларни ҳисобга олган ҳолда аниқлаш хавфини мақбул қилади.
  

Агар шахс инсофсизликка мойил бўлса ва муайян фирибгарлик учун мукофотлар юқори бўлса ва фирибгарлик қилиш имконияти кам бўлса ёки қўлга олинса, аҳамиятсиз санкциялар билан фирибгарлик қилиш имконияти мавжуд бўлса, фирибгарлик қилиш учун юқори рағбатга эга бўлади.
Фирибгарлик хавфини баҳолаш. Фирибгарлик хавфининг юқори белгиларига яхлитлик етишмаслиги, ҳаддан ташқари босим, ёмон бошқарув тизимлари, ғайриоддий операциялар ва аудиторлик далилларининг етишмаслиги киради.
Фирибгарликнинг олдини олиш ва аниқлаш учун ички назоратни ўрнатмоқчи бўлган ҳар қандай бошқарув жамоаси учун бошланғич нуқта фирманинг фирибгарлик хавфига қанчалик таъсир қилишини баҳолаш бўлиши керак. Энг яхши ёндашув ташқи ва ички омиллар фирибгарлик хавфини келтириб чиқариши мумкинлигини алоҳида кўриб чиқишдир.
Ташқи омиллар (External factors).
1-чи қадам. Биринчидан, бозорни бир бутун сифатида кўриб чиқинг. Бизнес фаолият юритадиган умумий муҳит фирибгарлик хавфини оширадиган омилларни кўрсатиши мумкин. Масалан, кечикиш тенденцияси кўплаб ташкилотларда, еҳтимол унинг ўрнига ҳеч нарса қўймасдан, назорат даражасини пасайтириши мумкин.
2-чи қадам. Кейинчалик, диққатни бироз қисқартиринг ва firma фаолият юритаётган соҳа айниқса фирибгарликнинг айрим турларига дучор бўладими-йўқлигини ўйлаб кўринг. Масалан, қурилиш саноати хом ашёни ўғирлаш хавфига айниқса мойил бўлиши мумкин, сайёҳлик соҳаси агентлар ва воситачилардан кенг фойдаланиш туфайли хавфларга дуч келиши мумкин ва чакана савдо саноати кредит карталарини суиистеъмол қилишда ҳушёр бўлиши керак.
Ички омиллар (Internal factors). Катта расмни кўриб чиқиб, кейинги қадам компания даражасида бир хил мантиқни қўллашдир. Диққат фирманинг ўзида умумий ва ўзига хос хатарлар.
Компаниянинг хавф ҳолатларини ошириши мумкин бўлган ҳолатлардан эҳтиёт бўлинг. Буларга:

• 
  Ўзгартирилган операцион муҳит (Changed operating environment);
  
• 
  Янги ходимлар (New personnel);
  
• 
  Янги ёки янгиланган бошқарув ахборот тизимлари (New or upgraded management information systems);
  
• 
  Чет элда янги операциялар (New overseas operations);
  
• 
  Тез ўсиш (Rapid growth);
  
• 
  Янги технология (New technology);
  
• 
  Янги маҳсулотлар (New products);
  
• 
  Корпоратив қайта қуриш (Corporate restructuring).
  

Бир қатор омиллар потенциал фирибгарликни кўрсатиши мумкин бўлган муаммолар сифатида қайта-қайта йиғиб олинади.
Агар ташқи ва ички хавфларни баҳолашда ушбу омиллардан бири аниқланса, уларга эътиборни қаратиш лозим.
Бир қатор омиллар потенциал фирибгарлик ҳолатларининг кўрсаткичлари сифатида тез-тез ўсиб боради; уларни бизнес ва ходимлар хатарлари бўйича таснифлаш мумкин.
Огоҳлантиришларни бошқариш гуруҳи ҳар доим ташкилот фаолият юритадиган саноат ёки бизнес муҳитидан хабардор бўлади.
Агар қуйидагилардан бири содир бўлса, signal қўнғироқлари жиринглай бошлаши керак.
(а) Фойда даражаси / маржлари саноат меъёридан сезиларли даражада четга чиқса:
(i) Компания тўсатдан шу соҳадаги бошқа фирмалар эришган фойдадан анча юқори фойда кўришни бошлайди;
(ii) Товар айланмаси тез кўтарилади, аммо харажатлар мос равишда ошмайди;
(iii) Муайян маҳсулотга талаб сезиларли даражада ошади;
(iv) Инвесторлар фирмани жуда жозибали деб билишади.
Бундай ҳолатлар бухгалтерия ёзувларини манипуляция қилиш, мавжуд мижозлар билан тил бириктириш ёки хаёлий мижозларни яратиш каби муаммоларни кўрсатиши мумкин.
Худди шундай, натижалар ташкилот рақобатчиларга нисбатан ўғирлик белгилари, етказиб берувчилар билан келишув ёки бухгалтерия ёзувларидаги қасддан хатолар белгиси бўлиши мумкин.