Turon nashr

Стандарт процедуралар (Standard procedures). Оддий бизнес операциялари учун стандарт процедуралар аниқ белгиланиши ва барча ходимларга маълум бўлиши керак. Мисол учун:

• 
  Янги мижозлар мавжудлигини мустақил текшириш керак;
  
• 
  Кредит тарихи текширилгунга қадар янги мижозга кредит берилмаслиги керак;
  
• 
  Барча тўловлар ваколатли ходимлари томонидан амалга оширилиши лозим;
  
• 
  Иш ҳақи ҳисоби ўз вақтида амалга оширилиши керак.
  

Юқридаги санаб ўтилган стандарт процедураларда четланишлар маълум бўлса, дархол ўз эътиборини қаратиш лозим.

• 
  Байрамлар (Holidays). Фирибгарликни яшириш қийин. Барча ходимларнинг тўлиқ таътил ҳуқуқини олишларини талаб қилиб, байрам сиёсатини амалга ошириш ҳал қилувчи ички назорат ҳисобланади. Икки ҳафта ходимнинг иш жойида йўқлиги, кўпинча фирибгарликнинг пайдо бўлиши учун етарли вақт ҳисобланади.
  
• 
  Ишга қабул қилиш сиёсати (Recruitment policies). Кадрлар сиёсати корпоратив маданиятни ривожлантириш ва фирибгарликни олдини олишда муҳим рол ўйнайди. Абитуриентлар томонидан тақдим етилган маълумотлар ва маълумотномаларни текшириш каби аниқ нарса инсофсиз ходимларни тайинлаш хавфини камайтириши мумкин;
  
• 
  Компютер хавфсизлиги (Computer security);
  
• 
  Менежер ва ходимларнинг вазифалари (Manager and staff responsibilities). Менежерлар ва ходимлар фирибгарликни аниқлашда ёрдам бериш учун ўз вазифаларини билишлари керак. Фирибгарликни аниқлашга, шунингдек, маълумотларга эга бўлиш ва баъзида ходимлар орасида вазиятларни етказиб туриш рухсат бериш ёрдам беради.
  

Фирибгарли аниқланган тақдирда менежер қуйидаги вазифаларни билиши лозим:
(а) Операцион менежерлар майда фирибгарлик белгилари ҳақида огоҳлантиришлари, шунингдек, ходимларнинг қилган ишларини текширишлари ва ходимларнинг нима қилаётганидан хабардор бўлишлари керак;
(b) Молия ходимлари ғайриоддий нарсалар ёки бухгалтерия маълумотларидаги тенденциялар, шунингдек тўлиқ бўлмаган молиявий маълумотлар учун эҳтиёт бўлишлари керак;
(c) Ходимларнинг норозилик ёки паст руҳий аломатлардан еҳтиёт бўлишлари керак, шунингдек (иложи бўлса) биргаликда ишлайдиган ходимлар ўртасидаги яқин шахсий муносабатлардан хабардор бўлишлари керак;
(d) Ички аудит ходимлари тизимлари ва элементлари тўла кўриб чиқишни таъминлаш учун, ўз масъулиятига эътибор беришлари керак. Йиллик аудиторлик ишлари билан бир қаторда кутилмаган холатлар каби муомалаларга тайёр бўлишлари керак;
(е) Ташқи аудит ходимлари ўзларининг аудиторлик ишларини режалаштиришда фирибгарлик компаниянинг ҳисобварақларига моддий таъсир кўрсатиши хавфини баҳолашлари шарт. Улар топилган фирибгарликнинг барча ҳолатлари тўғрисида раҳбариятга хабар беришлари шарт, агар улар раҳбариятни фирибгарликка алоқадорликда гумон қилмасалар. Ташқи аудиторлар, шунингдек, бухгалтерия ҳисоби ва ички назорат тизимидаги ҳар қандай моддий заифликлар ҳақида раҳбариятга хабар беришлари керак;
(f) Ижрочи бўлмаган директорлар юқори даражадаги ижро этувчи раҳбарият томонидан инсофсизлик белгилари бўйича ҳаракат қилишлари мумкин. Тафтиш қўмитаси ташкилотнинг фирибгарликнинг олдини олиш бўйича фаолиятини кўриб чиқиши ва шубҳали масалаларни кенгашга хабар қилиши керак.

•