Tushunchalar Izohi Qo‘shimcha ma’Iumotlar

gulxan atrofida bazmi jam shid avjiga mingan edi. Sarxush kimsalar 
baland tovushda bir-birlariga gap qotishadi, qiyqirib kulishadi, cho ‘g ‘da 
toblangan dumba-jigar kabobdan miriqib tanovul qilishadi. Qir uzra 
kuygan yo g ‘ hidi bilan to ‘yingan ко ‘kimtir tutun sokin suzadi, olislarga 
tutashgan va ko'pdan beri shudgor к о ‘rmagan, sho'ra-yantoq bosgan 
paykal ichra masiqqan bedovlar talosh qurganki, ular kishnaganda yer-u 
ко ‘к go ‘yo guldirab ketar edi.
(A.Dilmurod. “Fig‘on”)
2-amaliy ish. Matn tarkibidagi qo‘shma fe’l va ko‘makchi fe’lli so‘z 
qo‘shilmalarini ajrating. Ulaming umumiy va xususiy jihatlariga izoh 
bering.
...Choyxonachi yoshi elliklardan oshib qolgan b o ‘Isa ham, xuddi 
о ‘smirlarday yengil qadam tashlardi, yugurib-yelardi. So ‘ridagi eskiroq 
ко ‘rpachani darrov y ig ‘ishtirib olib, supirib, ко ‘z ochib-yumguncha yangi 
yakandoz to ‘shab, jo y soldi. Choyxonachi patnisda non bilan qand-qurs, 
kabobpaz kabob olib keldi.
(Y.Sulaymon)
3-amaliy ish. Berilgan fe’llami quyidagi jadvalga joylashtiring. Ular 
ishtirokida gaplar tuzing.
Aytdi-qo ‘ydi, havas qilmoq, chaqchaqlashmoq, yeldi-yugurdi, yordam 
bermoq, topshirdi-ketdi, so ‘ramoq, payhon qilmoq, rozi bo ‘Imoq, ishladi- 
q o y d i, odat qilmoq, salomlashmoq, qizarib-bo‘zarib, ishlamoq, hayron 
bo ‘Imoq.
Sodda fe’llar
Juft fe’llar
Qo‘sbma fe’llar
45

---

Fe’llarda gramm atik kategoriya
A
l-am aliy ish. Fe’lning grammatik kategoriyalari haqidagi 
bilimlaringizni “Domino” metodi orqali sinab ko‘ring.
E ’tibor berilsa, faqat bitta tarqatma raqamlangan, boshqalariga raqam 
qo‘yilmagan. 1-raqamli tarqatmadagi savolning javobi boshqa tarqatmada 
qayd etilgan. 1-savolga javob topilgach, ushbu tarqatmadagi navbatdagi 
savolga javob izlanadi. Bu savolning javobi esa boshqa tarqatmada 
berilgan. Tarqatmalardagi javoblar shu tariqa ketma-ketlikda topiladi. 
“Domino”ning uzilmasligi savollarga to‘g‘ri javob topilishiga bogMiq.