Tushunchalari

M

Y

X

 

(4.1). 

Tashqi  kuchlardan  jismda  hosil  bo‘lgan  noma’lum  ichki  kuchlarning  soni 

cheksiz  ko‘p  bo‘lgani  sababli  ularni  (4.1)  tenglamalardan  bevosita  topib 

bo‘lmaydi,  chunki  zo‘riqish  kuchlari  kesim  bo‘yicha  ixtiyoriy  qonun  asosida 

---

 

 

yoyilgan. Demak, zo‘riqish kuchlarining yoyilish qonunini bilish maqsadida tashqi 

kuchlar  ta’siridan  jismda  hosil  bo‘ladigan  deformatsiyani  tekshirish  lozim. 

Deformatsiyaning  hosil  bo‘lish  xarakteriga  qarab,  jism  kesim  yuzasida  zo‘riqish 

kuchlarining  taqsimlanish  qonunini  bilish  mumkin.  Natijada  jismga  qo‘yilgan 

kuchlarni  bir  bosh  vektor  R  va  bir  bosh  moment  M  bilan  almashtirib  (1.2,b-

chizma), masalani (4.1) tenglamalar yordamida echish mumkin bo‘ladi. 

Demak  bulardan  chiqadigan  xulosa  shuki,  ichki  kuchlar  masalasini  to‘liq  hal 

qilish uchun uning quyidagi tomonlarini tekshirish lozim ekan: 

a)  statik  tomoni,  ya’ni  jismning  tekshirilayotgan  qismining  muvozanat 

tenglamalarini tuzish; 

b) geometrik tomoni, ya’ni jismning deformatsiyasini tekshirish; 

v)  fizik  tomoni,  ya’ni  jism  deformatsiyasi  bo‘yicha  ichki  kuchlarning 

taqsimlanish qonunini bilish; 

g)  sintez,  ya’ni  masalaning  statik,  geometrik  va  fizik  tomonlarini  o‘rganish 

natijasida keltirib chiqarilgan tenglamalarni ichki kuchiga nisbatan echish. 

Bosh R vektorni koordinata o‘qlari bo‘yicha tashkil etuvchi 

N

 bo‘ylama va 

y

x

Q

Q ,

 

ko‘ndalang  kuchga,  bosh  M  momentni  burovchi 

z

M  va 

x

M

, 

y

M

 

eguvchi  momentlarga  ajratimiz  (1.2,d-chizma).  Bular  ichki  kuch  omillari  deb 

ataladi.