Tushuntirish

VIII bob. SELEKSIYA VA BIOTEXNOLOGIYA ASOSLARI
(4 soat)
Madaniy o‘simliklarning kelib chiqish va xilma-xillik markazlari O‘simlik va hayvonlar seleksiyasi. O‘simliklar seleksiyasi. haqida N.I.Vavilov ta’limoti. Hayvonlar seleksiyasi. Hayvonlar seleksiyasining istiqbollari. Seleksiyaning maqsadi, vazifalari. Nav, zot, shtamm tushunchalari. Seleksiyaning asosiy metodlari: tanlash, duragaylash, sun’iy mutagenez, hujayra va gen injenerligi.
Seleksiya va biotexnologiya. Mikroorganizmlar seleksiyasi va biotexnologiya.
O‘zbekiston olimlarining biologiya va seleksiya sohasidagi yutuqlari.


MAVZUIY REJALASHTIRISH

№	Boblarnomi	Soatlartaqsimoti
		Jami	Nazariy	Laboratoriya	Amaliy
1	Hayotning umumiy qonuniyatlari	3	3
2	Оrganizmlarning xilma-xilligi	6	5	1
3	Sitologiya asoslari	10	8	2
4	Hayotiy jarayonlarning kimyoviy asoslari	11	10	1
5	Hujayrada moddalar va energiya almashinuvi	8	7	1
6	Organizmlarning ko‘payishi va individual rivojlanishi	9	9
7	Genetika asoslari	17	11	3	3
8	Seleksiya va biotexnologiya asoslari	4	4
Jami		68	57	8	3

(chuqurlashtirib o‘qitishni mavzuiy rejalashtirish)

№	Boblarnomi	Soatlartaqsimoti
		Jami	Nazariy	Laboratoriya	Amaliy
1	Hayotning umumiy qonuniyatlari	4	4
2	Оrganizmlarning xilma-xilligi	8	6	2
3	Sitologiya asoslari	16	12	4
4	Hayotiy jarayonlarning kimyoviy asoslari	14	12	2
5	Hujayrada moddalar va energiya almashinuvi	16	14	2
6	Organizmlarning ko‘payishi va individual rivojlanishi	12	12
7	Genetika asoslari	26	14	6	6
8	Seleksiya va biotexnologiya asoslari	6	6
Jami		102	80	16	6

X SINF
BIOLOGIYA
(haftasiga 2 soatdan jami 68 soat,
(B1+: haftasiga 4 soatdan jami 136 soat))

Biologiya fani o‘quv dasturi Xalq ta’limi vazirligi 2021-yil ______dagi _____-sonli buyrug‘i bilan tasdiqlangan.

O‘quvchilar o‘quv faoliyati natijalariga qo‘yiladigan talablar:
Tiriklikning tuzilish darajalari, tirik organizmlarga xos xususiyatlarni biladi;
hayotning molekula darajasi va uning o‘ziga xos jihatlarini biladi;
tirik organizmlar tarkibiga kiruvchi organik va anorganik moddalarni farqlaydi;
bakteriya, zamburug‘, o‘simlik, hayvon hujayralarining tuzilishi, funksiyalarini qiyoslaydi;
hujayrada moddalar almashinuvi jarayonlari mohiyati va ahamiyatini tushunadi;
hujayrada irsiy axborotni berilishi gen va xromasomalar bilan bog‘liqligini biladi;
tirik organizmlarning oziqlanishiga ko‘ra turlarini farqlaydi;
tirik organizmlarning jinsiy va jinssiz ko‘payish turlarini farqlaydi;
tirik organizmlarning individual rivojlanish bosqichlarini farqlaydi;
genetikaga oid nazariya va qonuniyatlarni mazmun-mohiyatini tushunadi, irsiyat qonuniyatlarini qo‘llagan holda genetik masalalarni yecha oladi;
odamda uchraydigan irsiy kasalliklar, reproduktiv salomatlikka ta`sir etuvchi omillardan asrash qoidalariga rioya etadi;
evolutsiyani harakatlantiruvchi kuchlari: irsiy o‘zgaruvchanlik, yashash uchun kurash, tabiiy tanlanishning mohiyatini va turlarini biladi;
evolyutsiyani isbotlashdagi foydalaniladigan fan dalillariga misollar keltira oladi;
tirik organizmlarning muhitga moslanish turlarini biladi, moslanishlarning kelib chiqish mexanizmlarini tushunadi;
yerda hayot paydo bo‘lishi haqidagi nazariyalarni biladi, turli eralarda hayotning rivojlanib borishini tushunadi.
.
I BOB. Biologik tizimlar haqida tushuncha. (2 soat, B1+:4 soat).


Biologiya – hayot haqidagi fan.
Biologiyaning istiqbolli tarmoqlari. Tirik organizmlarni o‘rganish metodlari: kuzatish, taqqoslash, tajriba, modellashtirish. Biologiya fanining muammolari. Biologiya fanining xalq xo‘jaligi sohalaridagi ahamiyati.
Hayot mohiyati va tiriklikning xususiyatlari.
Tirik organizmlarga xos xususiyatlar.Tiriklikning tuzilish darajalari.
Hayot shakllarining xilma-xilligi va ularning tabiatdagi roli. Tirik organizmlarning xilma-xilligi.
II BOB. Hayotning molekula darajasidagi umumbiologik qonuniyatlar
(5 soat, B1+:10 soat).


Hayotning molekula darajasi va uning o‘ziga xos jihatlari.
Hayotning molekula darajasi komponentlari va asosiy jarayonlari.
Tirik organizmlarning kimyoviy tarkibi va uning doimiyligi.
Hujayraning elementar tarkibi. Hujayra tarkibiga kiruvchi anorganik birikmalar. Suv va mineral tuzlar. Hujayra tarkibiga kiruvchi organik birikmalar.
Uglevodlar va lipidlar.
Uglevod va lipidlarning tuzilishi, xilma-xilligi, biologik funksiyasi.
Oqsillar va nuklein kislotalar.
Oqsillar va nuklein kislotalarning tuzilishi, xilma-xilligi, biologik funksiyasi.
III BOB. Hayotning hujayra darajasidagi umumbiologik qonuniyatlar.
(7 soat, B1+:14 soat)


Hayotning hujayra darajasi va uning o‘ziga xos jihatlari.
Hujayra tiriklikning tuzilish, funksional, rivojlanish birligi. Hujayra nazariyasining asosiy qoidalari.Tirik organizmlar hujayralarining qiyosiy xarakteristikasi.
Moddalar almashinuvi – hujayra hayotiy faoliyatining asosi. Energetik almashinuv. Moddalar almashinuvining bosqichlari. Hujayraning nafas olishi.
Plastik almashinuv. Fotosintez, xemosintez.
Hujayra tiriklikning irsiy birligi. Hujayrada irsiy axborotning amalga oshirilishi. Matritsali sintez reaktsiyalari.
Hujayraning hayot sikli. Xromosoma – genlar tizimi sifatida. Hujayraning bo‘linishi: mitoz, meyoz. Somatik va jinsiy hujayralar. Xromosomalarning strukturasi. Xromosomalar soni, shakli va o‘lchami.
1-laboratoriya mashg‘uloti.
Umumbiologik qonuniyatlarga doir masala va mashqlar yechish.
IV BOB. Hayotning organizm darajasidagi umumbiologik qonuniyatlar
(24 soat, B1+: 48 soat).


Hayotning organizm darajasi va uning o‘ziga xos jihatlari. Organizm – o‘z-o‘zini boshqaruvchi tirik tizim. Bir va ko‘p hujayrali organizmlar, ularning hayotiy faoliyatidagi o‘ziga xos jihatlari.