U. ǴAfurov, Q. Sharipov

ORTASHA JÍLLÍQ XÍZMETKERLER SANÍ
Kárxanadaǵı xızmetkerlerdiń ortasha jıllıq sanı barlıq aylarda 
bolǵan xızmetkerlerdiń ortasha aylıq sanın qosıw hám onı 12 ayǵa 
bóliw arqalı anıqlanadı. 
Bul kórsetkishti anıqlaw ushın xızmetkerlerdiń jıl dawamındaǵı 
ortasha aylıq sanın esaplap shıǵıw zárúr. Xızmetkerlerdiń ortasha 
aylıq sanı olardıń hár kúngi sanınan kelip shıǵıp belgilenedi. Bul 

---

28
muǵdar aydıń kalendar kúnlerine bólinedi. Dem alıw yamasa 
bayram kúnlerindegi xızmetkerlerdiń sanı bunnan aldınǵı jumıs 
kúnlerindegi xızmetker sanına teń dep qabıl etiledi. Mısal ushın, 
yanvar ayınıń 25-sánesine shekem kárxanada 22 xızmetker isleytuǵın 
edi. 26-yanvarda 4 xızmetker óziniń wazıypasınan bosatıldı. Yanvar 
ayındaǵı xızmetkerlerdiń ortasha aylıq sanı tómendegishe esaplanadı.
22 25 18 6
31
21
× + ×
=
kishi
Bul usılda basqa aylar ushın da xızmetkerlerdiń ortasha aylıq sanı 
esaplap shıǵılıp, barlıq aylardaǵı muǵdarların qosıp, shıqqan nátiyjeni 
12 ge bóliw arqalı xızmetkerlerdiń ortasha jıllıq sanı anıqlanadı.
Yanvar Fevral Mart Aprel May Iyun Iyul Avgust Sentyabr Oktyabr Noyabr Dekabr
21
41
50
89
87
88
120
118
90
45
32
16
21 41 50 89 87 88 120 118 90 45 32 16
12
66
+ + + + + +
+
+ + + +
=
kishi.
Demek, biziń mısalda xızmetkerlerdiń ortasha jıllıq sanı 66 
adamdı quraydı. 
BUL QÍZÍQ...
Amerika Qurama Shtatlarında 30 mln. nan artıq kishi 
kárxana dizimge alınǵan. Bul san orta hám iri firma hám 
de kompaniyalardıń sanınan 2 000 ese artıq. Kishi biznes 
shólkemlerinde pútkil Amerikanıń 70% xalqı miynet etedi. Bul 
dálil ulıwma hárbir adam óziniń biznesin ashıw imkanına iye 
ekenligin kórsetedi.
Kárxanalardıń tek 55% i tórt jıldan artıq xızmet júrgizedi. 
Shama menen 55% ke jaqın jeke kárxanalar dizimnen ótkennen 
baslap bes jıl dawamında jawılıp ketedi. Bunıń sebebi sonda, 
kárxananıń payda bolıwınıń dáslepki basqıshında isbilermenler 
básekinıń joqarı dárejesine shıdam bere almaydı, belgili qáteliklerge 
jol qoyadı hám t.b. Hárqanday firma ushın bolsa óziniń turmıs 
cikliniń eń quramalı dáwirlerinen biri dawamlılıǵı úsh jıldan jeti 
jılǵa shekem bolǵan dáslepki basqısh esaplanadı. Eger kárxana bul 
adam
.
adam

---

29
basqıshtı salıstırmalı jumsaq basıp ótken bolsa, ol jaǵdayda onıń 
nátiyjesi kepilliklengen boladı.