U. ǴAfurov, Q. Sharipov

Kárxana qarjılarınıń aylanısı — kárxana qarjılarınıń aylanbalı 
aylanısınıń úzliksiz tákirarlanıp, jańalanıp turıwı.
Kárxana qarjıları quramındaǵı hár túrli resurslardıń aylanıw 
tezligi ajıraladı. Máselen, shiyki zat hám materiallar bir aylanbalı 
aylanıstan keyin óziniń baslanǵısh túrine qaytsa, imarat hám ásbap-
úskeneler birneshe aylanbalı aylanıstan keyin óziniń baslanǵısh túrine 
qaytadı.
Sonlıqtan, kárxana qarjıları eki bólimge: tiykarǵı hám aylanba 
qarjılarǵa bólinedi.
Tiykarǵı qarjı — óndiris procesinde uzaq múddet qatnasıp, 
óziniń materiallıq kórinisin ózgertpeytuǵın resurs formasındaǵı 
qarjı.
Aylanba qarjı — óndiris procesinde bir márte qatnasıp, óziniń 
materiallıq kórinisin ózgertetuǵın resurs formasındaǵı qarjı.
Tiykarǵı hám aylanba qarjılardıń óz ara ayırmashılıǵın tómendegi 
keste arqalı kóriwge boladı.
Ózgeshe tárepi
Tiykarǵı qarjı
Aylanba qarjı
Óndiris procesinde
qatnasıw
— uzaq dáwir qatnasadı 
(máselen, stanok 10 jıl, 
imarat 50-100 jıl);
— óziniń materiallıq kóri-
nisin saqlap qaladı.
— bir márte qatnasadı;
— óziniń 
materiallıq 
kórinisin joǵaltıp, jańa 
kóriniske ótedi (máse-
len, teriden ayaq kiyim 
islep shıǵarılıwı).
Óziniń qunın ónim 
qunına ótkeriw
— ónim qunına uzaq dá-
wir dawamında az-azdan 
ótip baradı.
— ónim qunına bir ón-
diris procesinde tolıq 
ótedi.
Joqarıdaǵılardan kórinip tur, aylanba qarjılar bir óndiris procesinde 
óziniń qunın ónim qunına tolıq ótkerip, ol satılǵannan soń jáne 

---

77
qaytadan satıp alıw arqalı tikleniwi múmkin. Máselen, bir jup ayaq 
kiyim islep shıǵarıw ushın 60 mıń sumlıq teri sarplanǵan bolsa, teri 
qunı ayaq kiyim qunına tolıq qosıladı. Eger ayaq kiyim qarıydarına 
120 mıń sumǵa satılsa, demek bul baha quramında 60 mıń sumlıq 
teri qunı da bar. Isbilermen ayaq kiyim satıwdan túsken 120 mıń 
sumnıń 60 mıń sumına jańa teri shiyki zatın satıp alıw arqalı bul 
aylanba qarjını qaytadan payda etedi.
Biraq tiykarǵı qarjını qaytadan payda etiw ol dárejede ápiwayı 
emes. Sebebi, tiykarǵı qarjı quramındaǵı imarat, qurılma, ásbap-
úskene, miynet quralları uzaq múddet dawamında xızmet etip, olar 
járdeminde kóplegen ónimler islep shıǵarıladı. Sonlıqtan, tiykarǵı 
qarjılar kórinisindegi resurslardıń óndiris procesindegi xızmet múddeti 
esapqa alınıp, olardıń góneriw qunı bul múddet dawamında islep 
shıǵarılǵan ónimler qunına kirgizip barıladı.