U. ǴAfurov, Q. Sharipov

jalpı qárejetler (TC-total cost)di quraydı.
Turaqlı (FC), ózgermeli (VC) hám jalpı 
(TC) qárejetlerdi grafik arqalı kórsetiw 
múmkin.
ULÍWMA, ORTASHA HÁM SHEGARALÍQ QÁREJET
Isbilermen ónim birligin óndiriske jumsalatuǵın sarp-qárejetlerdi 
esaplaw ushın ortasha ulıwma, ortasha turaqlı hám ortasha ózgermeli 
qárejetlerdi biliwi kerek.
Ortasha ulıwma qárejetler — ulıwma qárejetlerdiń islep shıǵarılǵan 
ónim muǵdarına qatnasın ańlatadı:
AC
TC
Q

bul jerde: AC (average cost) — ortasha ulıwma qárejetler;
TC — ulıwma qárejetler;
Q (quantity) — islep shıǵarılǵan ónim muǵdarı. 
Ortasha turaqlı qárejetler turaqlı qárejetlerdiń islep shıǵarılǵan 
ónim muǵdarına qatnası menen anıqlanadı:
AFC
FC
Q

Bul jerde: AFC (average fixed cost) — ortasha turaqlı qárejetler;
FC — turaqlı qárejetler summası.
C
TC
VC
FC
Q
0

---

88
Ortasha ózgermeli qárejetler ózgermeli qárejetlerdiń islep shıǵa-
rılǵan ónim muǵdarına qatnası menen anıqlanadı:
AVC
VC
Q

Bul jerde: AVC (average variable cost) — ortasha ózgermeli qárejetler;
VC — ózgermeli qárejetler summası.
Sonday-aq, ortasha ulıwma qárejetlerdi ortasha turaqlı hám 
ortasha ózgermeli qárejetlerdiń jıyındısı sıpatında da paydalanıw 
múmkin:
AC = AFC + AVC
Eń joqarı dárejede payda alıwǵa erisiw ushın tovar islep shıǵa-
rıwdıń zárúr muǵdarın anıqlaw zárúr. Bunda shegaralıq qárejetten 
paydalanıladı.
Shegaralıq qárejet — ónimniń gezektegi birligin óndiris penen 
baylanıslı qosımsha qárejet:
MC
TC
Q
=
∆
∆
Bul jerde: MC (marginal cost) — shegaralıq qárejet;
∆TC — ulıwma qárejetlerdiń ózgeriwi;
∆Q — ónim muǵdarınıń ózgeriwi.