U. R. Xamdamov, dj. B. Sultanov, S. S. Parsiyev, U. M. Abdullayev

Google Play 
2008yil 22oktabrda Google Android OT dasturlarining onlayn 
do‘koni — Android Market ochilishi haqida e’lon qildi. Kelishivga 
ko‘ra yaratuvchilar foydaning 70 %ini, operatorlar esa qolgan 30 %ni 
olishadi. 2009yil fevralda AQSHvaBuyuk Britaniya yaratuvchilarida 
Andorid Marketdagi o‘z dasturlari uchun pul olish imkoniyati paydo 
bo‘ldi. Sony Ericson kompaniyasi dasturlarning onlayn do‘koni 
Android Marketda shaxsiy kanalini ishga tushirdi. U kanalda 
kompaniya tomonidan tavsiya etilgan dasturlar va o‘yinlar berilgan. 
2011yil dekabrda Android Market tuzilganidan beri 10 mlrd. dastur 
ko‘chirib olindi. 2012yil martda Google kompaniyasi „Kitoblar“, 
„Android Market“, „Musiqa“ va boshqa servislarni yagona Google 
Play servisiga birlashtirdi. Google Play internet do‘koni 190ta 
davlatda ishlaydi, 700 mingdan ortiq dasturga ega, ochilganidan beri 
25 mlrd.ta dastur ko‘chirib olingan. Android tizimi uchun maxsus 
Droid va Roboto shriftlari yaratilgan. 1.5-versiyadan boshlab Android 
versiyalarining nomlari biror-bir desert nomidan olinadi. Nomlarning 
birinchi xarflari versiyalarning yangilanishi bo‘yicha alifbo xarflari 
tartibida ketadi: 1.5 Cupcake („keks“), 1.6 Donut (pishiriq turi), 
2.0/2.1 Eclair („ekler“), 2.2 Froyo („muzlagan yogurt“ qisqartmasi), 

---

403 
2.3 Gingerbread („zanjabilli shirinkulcha“), 3.0 Honeycomb („asalari 
ini“), 4.0 Ice Cream Sandwich („muzqaymoq briketi“), 4.1/4.2 Jelly 
Bean (shirinlik turi), 4.5 KitKat (shokolad turi), 5.0 Lollipop (chupa 
chups), 6.0 Marshmallow, 7.0 Nougat, 2017yil 21avgustda 8.0 Oreo, 
2018yil 6avgustda 9 Pie, 2019yil 3sentyabrda Android 10 versiyasi 
yaratilgan. 2011-yil fevralda birinchi bo‘lib Android OT moslamalari 
Buyuk Britaniyada iOS operatsion tizimi ostidagi iPhone4 ni ortda 
qoldirdi. Hozirgi kunda Android operatsion tizimida ishlaydigan 
qurilmalar soni iOSga nisbatan ancha ko‘p. 2014yilning 3-choragida 
sotilgan smartfonlarning 86 foizida Android operatsion tizimi 
o‘rnatilgan edi.
Android ning maqsadi mobil qurilmalarni yanada aqlli, 
shaxsiylashtirilgan va joylashuvga yo‘naltirilganroq qilish edi. 
Android qurilmada ishlatiladigan barcha jihozlar bilan o‘zaro ishlash 
uchun mo‘ljallangan maxsus Linux yadrosiga asoslangan. Mobil 
qurilmalarda ular bilan bog‘liq cheklangan qurilmalar mavjud. Linux 
ni ish stolida yoki noutbukda ishlatsangiz, foydalanuvchi istalgan 
miqdordagi kengaytirish kartalari yoki USB-qurilmalarni ulashi 
mumkin. Buning uchun drayverlar talab qilinadi va Linuxda, odatda, 
ushbu drayverlar to‘g‘ridan-to‘g‘ri yadroga o‘rnatiladi. Mobil 
qurilmada qurilmaning o‘zida o‘rnatilgan juda oz miqdordagi 
qurilmalar mavjud bo‘lganligi sababli, ishlab chiqaruvchi yadroni juda 
kichik va ma’lum bir qurilma uchun moslashtirishi mumkin. Mobil 
protsessorlar ish stoli protsessorlari bilan bir xil emas. Ilovalar ham 
farq qiladi. Android qurilmalarida ilovalar himoyalangan joylarda 
ishlaydi. Ko‘pincha dasturlar Java-da yoziladi. Eslatib o‘tamiz, Java 
to‘g‘ridan-to‘g‘ri protsessorda ishlaydigan mashina kodiga kirmaydi. 
U bitta dastur uchun maxsus mo‘ljallangan virtual mashinada ishlaydi. 
Android 4.4 (KitKat) ga qadar Google o‘zining virtual mashinalari 
uchun Dalvik dasturidan foydalangan. Dalvik dasturi kerak bo‘lganda 
bayt kodni mashina kodiga o‘zgartiradi. Androidning yangi versiyalari 
Lollipop va Marshmallow kabi ishlanmalari, Google oldindan 
kompilyatsiyalangan fayllardan foydalanadigan virtual mashinaga 
o‘tdi. Bu shuni anglatadiki, dastur o‘rnatilganda, operatsion tizim 
mashina kodiga o‘tkazishni amalga oshiradi, shuning uchun dastur 
ishga tushgandan so‘ng darhol bajarishga tayyor bo‘ladi. Hech qanday 
kechikishlar bo‘lmaydi, chunki dastur ishlayotgan vaqtda bayt kod 
mashina kodiga o‘zgartiriladi. Xususan, Android yordamida siz asosiy 

---

404 
operatsion tizimga kirishingiz mumkin. Bu qurilmaga va undan 
fayllarni nusxalash uchun fayl tizimiga to‘g‘ridan-to‘g‘ri kirishga 
imkon beradigan Android Debug Bridge (ADB) yordamida amalga 
oshiriladi. ADB boshqa vazifalarni ham bajaradi, shuning uchun bu 
siz ko‘proq ma’lumot olishni xohlashingiz mumkin bo‘lgan 
yordamchi dastur hisoblanadi. Android bilan bog‘liq muammo 
shundaki, u ko‘pchilik uchun ochiqdir. Google Applega o‘xshash 
cheklovlarga ega emas, shuning uchun ba’zi ishlab chiqaruvchilar 
o‘zlarining 
shaxsiy 
do‘konlarini 
yaratishlari 
mumkin. 
Foydalanuvchilar shuningdek, ilovalar uchun uchinchi tomon 
manbalariga ruxsat berishlari mumkin. Bu qurilmaning ishonchliligi 
va xavfsizligi uchun muammo tug‘dirishi mumkin, chunki ushbu 
boshqa manbalar tizimga zararli dasturlarni kiritish usuli bo‘lishi 
mumkin.