U. R. Xamdamov, dj. B. Sultanov, S. S. Parsiyev, U. M. Abdullayev

a
 
v 

---

174 
ko‘rinishga bitta resurs bo‘lish taklif qilinadi). Bu misolda sikl C-T-D-
U-C ketma-ketlikda bo‘ladi.
Bir biriga qarshi kurashishi uchun amaliyotda to‘rtta strategiya 
ishlatiladi:
 
Muammolarni to‘liq rad etish. Agar siz muammoni rad 
etmasangiz, u sizni rad etishi mumkin. 
 
Aniqlash va bartaraf etish. Bir birini bloklash holati paydo 
bo‘lishga ruhsat beriladi, so‘ng u aniqlaniladi va muammoni hal qilish 
uchun choralar ko‘riladi.
 
Bir birini bloklash to‘rtta shartidan birontasi bajarilmaslikka 
yo‘l qo‘ymaslik uchun oldini olish. 
 
Berklik holatidan dinamik qochishda resurslarni to‘g‘ri 
taqsimlash.
Nazorat savollari 
 
1. Qurilmalarni boshqarish nima uchun kerak? 
2. Qurilmalar turlarini keltiring. 
3.O‘zaro birgalikda bloklash nima va uning shartlarini 
tushuntiring. 
4. Kiritish/chiqarish menejeri vazifalari. 
5. Tarmoq qurilmalariga misol keltiring. 
6. Kontroller qanday vazifani bajaradi? 
7. Kiritish/chiqarishni xotirada tasvirlanishini tushuntiring. 
8. Kiritish/chiqarish qurilmalarida to‘xtalishlarni tushuntiring. 
9. Qurilmalarni boshqarish bo‘yicha operatsion tizimning 
vazifalari. 
10. DMA kontrolleri nima va uning vazifasi? 
11. Protsessor va kiritish/chiqarish qurilmalarini parallel ishlashini 
tushuntiring. 
 
 
 
 
 

---

175 
 
VBOB. FAYL TIZIMI VA FAYLLARNI BOSHQARISH 
JARAYONI 
5.1. Operatsion tizimlar fayl tizimi, tuzilishi va tashkil etilishi 
Fayllarni boshqarish 
Operatsion tizimining muhim vazifalaridan biri foydalanuvchiga 
diskda saqlanayotgan ma’lumotlar bilan qulay ishlash vositalarini 
taqdim 
etish 
hisoblanadi. 
Buning 
uchun 
OT 
saqlangan 
ma’lumotlarning fizik tuzilishini foydalanuvchi uchun qulay bo‘lgan 
mantiqiy model bilan almashtiradi - tizim kataloglari va fayllari 
ierarxik tashkil qilingan bo‘ladi. Har qanday kompyuter dasturi 
ma’lumotlarni qabul qiladi, saqlaydi va namoyish qiladi. Ish paytida, 
jarayon cheklangan miqdordagi ma’lumotni o‘z manzil maydonida 
saqlashi mumkin, chunki uning hajmi virtual manzil maydoni doirasi 
bilan cheklangan. 
Ba’zi amaliy dasturlar uchun, masalan, 
aviachiptalarni bron qilish tizimlari, bank tizimlari va boshqalar, faqat 
virtual manzillar maydoni yetarli bo‘lmaydi. Bundan tashqari, jarayon 
tugaganidan 
so‘ng, 
uning 
manzil 
maydonida 
saqlanadigan 
ma’lumotlar yo‘qoladi. Shu bilan birga, bir qator dasturlar (masalan, 
ma’lumotlar bazalari) uchun uni uzoq vaqt, ba’zan esa abadiy saqlash 
kerak. Bunday dasturlar uchun jarayon tugaganidan keyin 
ma’lumotlarning 
yo‘qolishiga 
yo‘l 
qo‘yilmaydi. 
Kompyuter, 
shuningdek, ishlamay qolganda, jarayonda uzilishlar bo‘lganda ham 
ma’lumot saqlanishi kerak.