U. V. G‘afurov, B. E. Mamarahimov, Q. B. Sharipov, F. O. Otaboyev

integratsion (milliy xo‘jaliklarning yaqinlashuvi, o‘zaro moslashuvi orqali) va 
transmilliy (xalqaro ishlab chiqarish majmuasining tuzilishi orqali) shakllarida 
kuchayadi. Jumladan, butun dunyoda mintaqaviy davlatlararo iqtisodiy 
integratsiyaning qaror topish tamoyili kuzatiladi. Xususan, rivojlangan Evropa 

---

267 
integratsion hamjamiyati (EI) doirasida tovarlar, xizmatlar va ishchi kuchining 
erkin harakati amalga oshiriladi. Shimoliy Amerika umumiy iqtisodiy hamkorligi 
AQSH, Kanada va Meksika iqtisodiyotining integratsiyasini ko‘zda tutadi. 
Davlatlararo integratsiyaning kuchayishi janubiy-sharqiy Osiyo, O‘rta Osiyo, arab 
dunyosi, Afrika va Markaziy Amerika mamlakatlari uchun ham xususiyatli 
bo‘lmoqda. 
2. Jahon xo‘jaligining globallashuvi yo‘nalishlari va ziddiyatlari 
 
Iqtisodiy hayotning baynalminallashuvi bilan bir qatorda globallashuvi 
jarayoni ham muhim o‘rin tutadi. Bu har ikkala tushuncha o‘zaro bog‘liq bo‘lib, 
ular jahon xo‘jaligi sub’ektlarining umumiy maqsadlarga erishish yo‘lidagi hatti-
harakatlarining birlashuvi jarayonini aks ettiradi. 
Shuningdek, bu tushunchalar bir-biridan farqlanadi. Birinchidan, ular bir xilda 
bo‘lmagan xo‘jalik birlashmalari miqyoslarini ifodalaydilar. Baynalminallashuv – 
bu jahon xo‘jaligining bir necha sub’ektlari o‘rtasidagi o‘zaro aloqalarni 
o‘rnatilishi va rivojlanishining dastlabki bosqichidir. Globallashuv (lotincha 
globus – er kurrasi) jahon xo‘jaligining butun makonini qamrab oluvchi iqtisodiy 
munosabatlar yagona tarmog‘ining tashkil topishi va rivojlanishini anglatadi. 
Bugungi kunda globallashuv jarayoni ahamiyatining tobora oshib borishi 
iqtisodiy adabiyotlarda uning rivojlanish yo‘nalishlari va ziddiyatlari kabi 
masalalarning ham ko‘rib chiqilishini taqozo etmoqda.
21
Globallashuv uzoq vaqt davomida tarkib topuvchi hamda butun borliqni 
qamrab oluvchi bashariyat miqyosidagi iqtisodiy tizimni namoyon etadi. Hozirda u 
jahon xo‘jaligining umumjahon tavsifiga ega hamda yaxlit holda butun insoniyatga 
taalluqli bo‘lgan ma’lum bir unsurlarini o‘z ichiga olishi mumkin. Shunga ko‘ra, 
hozirgi vaqtda jahon xo‘jaligining globallashuv yo‘lidagi rivojlanishining dastlabki 
qadamlari, yo‘nalishlari amalga oshmoqda. 
21
Qaralsin: Borisov E.F. Экономическая теория: учеб. – 2-е изд., перераб. и доп. – М.: ТК Велби, Изд-во 
Проспект, 2005, с.514-524. 

---

268 
Globallashuvning yo‘nalishlari makroiqtisodiyotga nisbatan sifat jihatidan 
yangi bo‘lgan iqtisodiy munosabatlar turining tarkib topishiga olib keladi. 
Globallashuv jararyonining quyidagi yo‘nalishlarini ajratib ko‘rsatish mumkin.
Birinchi yo‘nalish – mulkchilik munosabatlarining globallashuvi. Hozirda 
mulkiy o‘zlashtirishning mamlakatlar hududidan chetga chiquvchi, ko‘plab 
davlatlarning ishtiroki asosida ro‘y beruvchi ko‘rinishlari amal qilmoqda. Bularga 
transmilliy korporatsiyalar (TMK), shuningdek TMKning xalqaro birlashmalarini 
misol keltirish mumkin. 
Evropa ittifoqi tajribasi shuni ko‘rsatadiki, mintaqaviy integratsiyalashuv 
milliy tuzilmalardan yuqori turuvchi organlarni tarkib toptirishi mumkin. Bu 
organlar EIga a’zo davlatlarning mulkchilik munosabatlarini ham ma’lum darajada 
tartibga soladi.
Ikkinchi yo‘nalish – kooperatsiya va mehnat taqsimotining nisbatan