U. V. G‘afurov, B. E. Mamarahimov, Q. B. Sharipov, F. O. Otaboyev


Download 3.85 Mb.
Pdf ko'rish
bet133/225
Sana20.09.2023
Hajmi3.85 Mb.
#1681960
1   ...   129   130   131   132   133   134   135   136   ...   225
Bog'liq
cover IqtNaz Kaf 04.ZAMONAVIY IQTISODIY NAZARIYA 10ta

birinchidan, yuqori foyda keltiruvchi kapital qo‘yilmalarning muqobil 
imkoniyatlari qisqarib boradi. Natijada kapital jamg‘arishning o‘sishi bilan uning 
amal qilishining keyingi qo‘shilgan samaradorligi pasayib boradi; 
ikkinchidan, rivojlangan mamlakatlarda daromadlarning o‘sishi bilan 
jamg‘armaning ulushi oshib boradi. Shunga ko‘ra, jamg‘arma hajmi investitsiya 
sarflari hajmidan oshib ketsa, jamg‘arma egalari muvaffaqiyatsizlikka duchor 
bo‘ladilar. Bu holatni iqtisodiy adabiyotlarda «tejamkorlik paradoksi» tushunchasi 
orqali izohlanadi. 
Bu paradoksning mohiyati shundan iboratki, investitsiyalar nazariy jihatdan 
avtonom va hosilaviy investitsiyalarga ajratilib, avtonom investitsiyalar milliy 
daromad hajmi va uning o‘zgarishiga bog‘liq bo‘lmasa, hosilaviy investitsiyalar 
milliy daromadning o‘zgarishiga ham bog‘liq bo‘ladi. Aynan avtonom 
investitsiyalarga qo‘shimcha ravishda o‘sib boruvchi hosilaviy investitsiyalar 
iqtisodiy o‘sishni kuchaytirishi, uni jadallashtirishi natijasida akselerator 
samarasi ro‘y beradi («akselerator» tushunchasi jadallashtiruvchi degan ma’noni 
anglatadi). 
Hosilaviy investitsiyalarning iqtisodiy tabiatidagi o‘ziga xoslik shundaki, u 
milliy daromadning o‘sishiga qanchalik uzviy bog‘liq bo‘lsa, uning qisqarishiga 
ham shu darajada ta’sirchan bo‘ladi. YA’ni, iqtisodiyotdagi daromadlarning 
qisqarishi hosilaviy investitsiyalarning undan ham tezroq qisqarishiga olib keladi. 
Natijada iqtisodiyotda ishlab chiqarish resurslarining bandlilik darajasi pasayadi. 
Bunday sharoitda jamg‘armaga bo‘lgan moyillikning o‘sishi o‘z navbatida 
iste’molga bo‘lgan moyillikning pasayishini anglatadi. Iste’mol sarflarining 
qisqarishi esa mavjud tovar va xizmatlarning sotilmay qolishiga, ya’ni ishlab 
chiqarish zahirasining ko‘payishiga olib keladi. Oqibatda yangi kapital qo‘yilmalar 
amalga oshirilmaydi, ishlab chiqarish qisqaradi, ishsizlikning o‘sishi va 


195 
daromadlarning pasayishi ro‘y beradi. Aholi tomonidan jamg‘armaning haddan 
ortiq ko‘paytirib yuborilishi oqibatida kelib chiquvchi salbiy jarayonlar, ya’ni - 
«tejamkorlik paradoksi» shunday tarzda namoyon bo‘ladi. Mazkur jarayonni 
quyidagi chizma orqali ham ko‘rib chiqish mumkin (4-chizma):
S,I F 

Download 3.85 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   129   130   131   132   133   134   135   136   ...   225




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling