U yu. O„roqov

 
12.2 Elektron davlat xaridlarini kengaytirish 
Dunyodagi ko‗plab mamlakatlar singari O‗zbekiston Respublikasida 
ham davlat xaridi tizimini isloh etishga, xaridlarni elektron tarzda amalga 
oshirishga katta e‘tibor qaratilmoqda.
Elektron savdolarni juda tez sur‘atlarda o‗sishiga internet, 
telemuloqot va axborot texnologiyalari katalizatorlik rolini o‗ynamoqdalar. 
Davlat ehtiyojlari uchun elektron savdolar tizimi AQSh, Meksika, Chili, 
Peru, Evropa Ittifoqi kabilarda elektron savdolar tizimining yangi bir 
varianti sifatida yuzaga keldi. Ya‘ni, B2B (business-to-business) 
sektorining rivojlanishida yangi fragment – B2G (business-to-government) 
ajralib chiqdi. Bu o‗z navbatida, zaruriy texnik, texnologik, huquqiy 
bazani yanada takomillashuviga olib keldi. Avstraliya, Kanada, Saudiya 
Arabistoni kabi davlatlarda esa, davlat tuzilmalarini zamonoviylashtirish 
dasturi doirasida va ―elektron hukumat‖ (e-government) ga o‗tish bilan 
davlat xaridini elektron tarzda tashkil etish tizimi joriy etildi. Ya‘ni, 
―elektron hukumat‖ dasturini joriy etish jarayonida huquqiy asoslarni 
modernizatsiya qilish, texnik va texnologik zamin hozirlash, undan so‗ng, 
davlat xaridini elektron tashkil etish tizimi infratuzilmasini bosqichma-
bosqich amalga oshirildi. Ushbu dasturni amalga oshirish, davlat bilan 
yangi telemuloqot muhitda yaqindan hamkorlik qilmoqchi bo‗lgan tijorat 
tuzilmalarini e‘tiborini o‗ziga tortdi, hamda axborot texnologiyalariga 
bo‗lgan investitsiyalar miqdorini oshishiga olib keldi. 
Hukumat tomonidan xarid jarayonlarini shaffofligini ta‘minlashga 
qaratilgan, jumladan, xaridni amalga oshirishda inson omilini cheklovchi 
elektron xaridlardan keng foydalanish yo‗nalishlari bo‗yicha qator 
hujjatlar qabul qilinmoqda.
Davlat xaridlari tizimining shaffofligini ta‘minlash hamda uni yanada 
takomillashtirish hisobiga korporativ buyurtmachilar, shu jumladan, 
strategik ahamiyatga ega bo‗lgan xo‗jalik jamiyatlari va korxonalar 
mablag‗larining maqsadli sarflanishini ta‘minlash hamda samaradorligini 
oshirish, davlat xaridlari jarayoniga tadbirkorlik sub‘ektlarini keng jalb 
qilish maqsadida

---

121 
 
O‗zbekistonda davlat moliyasini islohotlari va davlat xaridini tashkil 
etishni takomillashtirish bo‗yicha bir-qator ishlar amalga oshirilmoqda. 
Jumladan, davlat xaridini elektron tarzda tashkil etish asosiy istiqbolli 
yo‗nalish hisoblanadi. 
O‗zbekiston Respublikasida ushbu sohada huquqiy bazani 
shakllantirish maqsadida qator qonunlar qabul qilindi, jumladan: 
―Elektron imzo to‗g‗risida‖ (11.12.2003y), ―Elektron tijorat 
to‗g‗risida‖ (29.04.2004y), ―Elektron hujjat aylanishi to‗g‗risida‖ 
(29.04.2004y), ―Elektron to‗lovlar to‗g‗risida‖ (16.12.2005y) va boshqalar.
Shuningdek, mazkur qonunlar ijrosini ta‘minlash yuzasidan hukumat 
tomonidan qator qarorlar qabul qilindi. Jumladan, O‗zbekiston 
Respublikasi Vazirlar mahkamasining ―Elektron tijoratni rivojlantirish 
chora-tadbirlari to‗g‗risida‖gi (30.01.2007 y. 21-sonli), ―Elektron tijoratni 
amalga oshirishda to‗lovlar o‗tkazishni yanada takomillashtirish chora-
tadbirlari to‗g‗risida‖gi (12.06.2007 y. 120-sonli) va ushbu qarorga ilova 
etilgan, 2007-2008 yillarda elektron tijoratni amalga oshirishda to‗lovlar 
o‗tkazish tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari Rejasi qabul 
qilindi. Ushbu qaror asosida, O‗zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi 
G‗aznachiligi, boshqa vazirlik va idoralar bilan hamkorlikda, davlat 
byudjetining 
g‗azna ijrosini amalga oshirishda elektron tijorat 
mexanizmlarini tartibga soluvchi me‘yoriy-huquqiy hujjatlarni ishlab 
chiqdi va ushbu hujjatlar tasdiqlanish bosqichida ko‗rib chiqilmoqda. 
Bundan tashqari, O‗zbekiston Respublikasi va Koreya Respublikasi 
o‗rtasidagi texnik hamkorlikning natijasi sifatida, O‗zbekiston 
Respublikasi Moliya vazirligi, O‗zbekiston Respublikasi Savdo-sanoat 
palatasi va boshqa manfaatdor idoralar, Koreya Respublikasidagi 
manfaatdor idoralari bilan birgalikda, 2009-2010 yillarda bajarilishi lozim 
bo‗lgan loyihalarni(Koreya tomoni tajribasi asosida) ishlab chiqdilar. 
O‗zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi va Savdo-sanoat palatasi 
va boshqa manfaatdor idoralar, Koreya Respublikasidagi vakolatli 
idoralar bilan birgalikda O‗zbekiston Respublikasida elektron xaridning 
axborot tizimi loyihasini ishlab chiqish imkoniyatlari ko‗rib chiqimoqdalar 
(Koreya tomoni tajribasi asosida – ―Korean On-line Procurement System‖ 
-KONEPS). 
Shuningdek, 
―Uzbekistan Development Gateway (UzDG)‖ 
komponenti doirasida Iqtisodiy islohotlar markazi qoshida, O‗zbekistonda 
birinchi internet elektron tender maydoni pilot loyihasi tashkil etildi. 
Loyiha doimiy ravishda davlat va xalqaro tashkilotlar tomonidan 
yangilanib turiladigan tender takliflari bo‗yicha savdolarga xususiy 
122 
 
sektorni ishtirokini ta‘minlashga xizmat qilmoqda. Loyiha hamkorlari 
O‗zbekiston Savdo-sanoat palatasi, UNDP bo‗lib, unda uzbek, rus, ingliz 
tillarida tender savdolari tashkil etilishi ko‗zda tutilgan. 
Tenderlar www.dgmarket.uz vebsaytida tashkil etilgan bo‗lib, unda 
dunyoning 177 mamlakatidagi ochiq tederlarni topish va tanishish 
imkoniyati mavjud. Albatta, ushbu vebsayt orqali biz yuqorida xorijiy 
mamlakatlar tajribasida ko‗rib o‗tgan barcha operatsiyalarni to‗laqonli 
bajarish imkoniyati bo‗lmasada, ammo mazkur tanlanagan yo‗nalish 
kelajakda respublika davlat xaridi tizimini tubdan takomillashtirish uchun 
bosilgan ilk qadam sifatida e‘tiborga loyiqdir. 
Yuqorida ko‗rib o‗tilgan chora-tadbilar respublikada elektron savdo 
tizimini rivojlantirish uchun huquqiy bazani shakllantirishda muhim 
qadamlar bo‗lib hisoblanadi. Elektron savdolar tizimi, bizning 
respublikamizda o‗zining rivojlanish bosqichini boshdan kechirmoqda va 
tez orada ushbu tizim zamonoviy ilg‗or tajribalar asosida yangi bosqichga 
chiqishiga umid qilamiz. 
2019 yil 5 dekabrida O‗zbekiston Respublikasi Prezidentining 
«Davlat xaridlari tizimini takomillashtirish va ularga tadbirkorlik 
sub‘ektlarini jalb qilish to‗g‗risida»gi Qarori imzolandi.
PQ-4544-sonli Qarori ilovasi bilan tanlov va tender savdolari orqali 
davlat 
xaridlarini 
amalga 
oshirish 
tartib-taomillarini 
axborot-
kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalangan holda elektron shaklga 
o‗tkazish bo‗yicha Yo‗l xaritasi tasdiqlangan. 
Ushbu Qarorda belgilangan vazifalar ijrosini ta‘minlash maqsadida 
Davlat xaridlari sohasidagi vakolatli organ sifatida Moliya vazirligi 
tomonidan manfaatdor vazirlik va idoralar bilan birgalikda: 
 tender (tanlov) savdolarini elektron tarzda tashkil etish yuzasidan 
texnik topshiriqnoma ishlab chiqildi va tasdiqlandi; 
 tasdiqlangan texnik topshiriqnomaga asosan davlat xaridlari 
maxsus axborot portali va tegishli axborot tizimlariga o‗zgartirish va 
qo‗shimchalar kiritildi. 
 Shuningdek, davlat xaridlariga oid tegishli me‘yoriy hujjatlarga 
tender (tanlov) savdolarini elektron tarzda o‗tkazish tartibini nazarda 
tutuvchi o‗zgartirish va qo‗shimchalar kiritish bo‗yicha hujjatlar loyihasi 
tayyorlandi.
 Davlat xaridlari bo‗yicha maxsus axborot portali operatori 
vazifasi O‗zbekiston Respublika tovar-xom ashyo birjasi tomonidan 
amalga oshirilib kelinmoqda, shuningdek, ushbu sohada oshirilib 
kelinmoqda, shuningdek, ushbu sohada raqobat muhitini shakllantirish 

---

123