Учебное пособие подготовлено на основе типовой программы дисциплины «Гидрология рек»
Daryolarning to‘yinish sharoitiga bog‘liq holda
Download 6.22 Mb. Pdf ko'rish
|
|
Daryolarning to‘yinish sharoitiga bog‘liq holda
qaysi turga mansubligini belgilovchi mezonlar To‘yinish sharoitiga bog‘liq holda daryolarning turlari Daryolar qaysi turga kirishini ko‘rsatuvchi mezonlar VI III IX VII W W , IX VII W yillik oqimga nisbatan % hisobida Suv eng ko‘p bo‘ladigan oylar Muzlikqor suvlaridan to‘yinadigan daryolar 1,00 38 VII, VIII Qormuzlik suvlaridan to‘yinadigan daryolar 0,99 0,26 37 17 V, VI Qor suvlaridan to‘yinadigan daryolar 0,25 0,18 16 12 IV, V Qoryomg‘ir suvlaridan to‘yinadigan daryolar 0,17 0,00 1 11 0 III, IV, V Hisoblashlar natijasida aniqlangan , IX VII W VI III W va kattaliklarning qiymatlari o‘rganilayotgan daryoning to‘yinish sharoitlari haqida yetarli axborot beradi. Ushbu tasnifda daryolarning to‘yinish manbalariga bog‘liq holda ajratilgan turlari ma’lum darajada shartlidir. Masalan, muzlikqor 139 suvlaridan to‘yinadigan daryolarda muzlik suvlari hissasi boryo‘g‘i 10 foiz atrofida bo‘lishi ham mumkin. Umuman, shuni yodda tutmoq kerakki, tog‘ daryolarining to‘yinishi jihatidan qaysi turga mansubligi daryoning ma’lum bir kuzatish joyi(posti) ma’lumotlari asosida aniqlanadi. Shu narsa ham ma’lumki, tog‘ daryolarining to‘yinish sharoitlari ularning quyi oqimi tomon o‘zgarib boradi. Masalan, Norin daryosi Norin shahri yonida muzlikqor suvlaridan to‘yinadigan daryolar turiga mansub bo‘lsa, Farg‘ona vodiysiga chiqish joyida (Uchqo‘rg‘on shahri yaqinida) u qormuzlik suvlaridan to‘yinadigan daryolar turiga kiradi. Daryolarning to‘yinish sharoitlari u yildan bu yilga ham o‘zgarib turishi mumkin, bu esa ayrim yillarning obhavo xususiyatlariga bog‘liq bo‘ladi. Misol qilib yana o‘sha Norin daryosini olaylik. Farg‘ona vodiysiga chiqaverish joyida bu daryo aslida qormuzlik suvlaridan to‘yinadigan daryodir. Lekin, 1917 va 1934 - yillarga oid ma’lumotlar asosida bajarilgan hisoblashlar bo‘yicha u muzlikqor suvlaridan to‘yinadigan daryolar guruhiga kiradi. Daryolarning qaysi turga kirishini aniqlash uchun tavsiya etilgan mezonlar daryolarning tog‘lardan chiqqanidan keyingi, ya’ni tekislik qismlari uchun to‘g‘ri kelmaydi. Buning sababini daryolar suv rejimining tekislikka chiqqach inson xo‘jalik faoliyati ta’siri natijasida keskin o‘zga- rishi bilan tushuntirish mumkin. Endi daryolarning V.L.Shuls tasnifida keltirilgan turlarini ayrimayrim holda qisqacha ko‘rib chiqaylik. Download 6.22 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|