Учебное пособие подготовлено на основе типовой программы дисциплины «Гидрология рек»

14.5. O‘rta Osiyo daryolarining to‘yinish
manbalariga ko‘ra tasniflari 
Daryolarning to‘yinish manbalarini o‘rganish va aniqlash ular 
suvidan samarali foydalanishda muhim ahamiyatga ega. Shu sababli O‘rta 
Osiyoda gidrologiya fanining rivojlanishiga katta hissa qo‘shgan olim 
V.L.Shuls 1944 - yilda hudud daryolarining to‘yinish manbalariga ko‘ra 
tasnifini ishlab chiqqan. Unda qayd yetilishicha, O‘rta Osiyo daryolarining 
umumiy to‘yinishida qor suvlari boshqa manbalar ­ muzlik, yomg‘ir 
suvlari va yer osti suvlariga nisbatan ustun turadi. Biroq qor suvlari va, 
shuningdek, boshqa xil manbalarning yillik oqimdagi salmog‘i turli 
daryolarda turlicha bo‘ladi. Boshqacha qilib aytganda, turli daryolarning 

---

138 
to‘yinish sharoitlari ham turlichadir. Shu sababli V.L.Shuls, asosan, yer 
osti suvlaridan to‘yinuvchi kichik daryolarni hisobga olmagan holda, O‘rta 
Osiyo daryolarini quyidagi to‘rt turga bo‘ladi: 
1. Muzlik­qor suvlaridan to‘yinadigan daryolar. 
2. Qor­muzlik suvlaridan to‘yinadigan daryolar. 
3. Qor suvlaridan to‘yinadigan daryolar. 
4. Qor­yomg‘ir suvlaridan to‘yinadigan daryolar. 
Ushbu tasnifda o‘rganilayotgan daryoning qaysi turga mansubligini 
aniqlashda quyidagi mezonlardan foydalaniladi: 
1) daryoda suv eng ko‘p bo‘ladigan oylar; 
2) qor­muzlik suvlaridan hosil bo‘lgan yozgi to‘linsuv davridagi 
oqim miqdori (
IX
VII
W

); 
3) yozgi to‘linsuv davridagi oqim miqdori (
IX
VII
W

)ning qor suv-
laridan hosil bo‘lgan bahorgi to‘linsuv davridagi oqim miqdori (
VI
III
W

) ga 
nisbati, ya’ni 
VI
III
IX
VII
W
W




olinadi (15.1­jadval).
15.1­jadval