Учебное пособие подготовлено на основе типовой программы дисциплины «Гидрология рек»
Daryolarning to‘yinish manbalari bo‘yicha tasnifi
Download 6.22 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- - qor qoplami, yomg‘ir suvlari va grunt suvlarini
|
14.4. Daryolarning to‘yinish manbalari bo‘yicha tasnifi
Daryolarning to‘yinishida ishtirok etuvchi manbalardan har birining yillik oqimga qo‘shgan hissasini miqdoriy baholash uslubi hali takomiliga 137 yetmagan. Bu sohadagi dastlabki ishlar 40yillarda M.I.Lvovich tomonidan amalga oshirilgan bo‘lib, u daryolarning to‘yinish manbalari bo‘yicha tasnifini ishlab chiqdi. Bu ish 70yillarda ancha qiyomiga yetkazildi. Har ikki bosqichda ham olim daryolar suv rejimining tahliliga asoslandi va natijada Yer yuzasidagi daryolarni 38 turga bo‘ldi. Shundan 20 ta turi Mustaqil Davlatlar Hamdo‘stligi hududida uchraydi. Har bir to‘yinish manbai - qor qoplami, yomg‘ir suvlari va grunt suvlarini miqdoriy baholashda M.I.Lvovich quyidagi oraliqlarni qabul qildi: 80 foizdan ko‘p, 5080 va 50 foizdan kam. To‘yinishida muzliklarning erishidan hosil bo‘ladigan suvlar ishtirok etadigan daryolarda juda kam hollardagina muzliklar suvlarining salmog‘i 50 foizdan ko‘p bo‘ladi. Shu sababli, mazkur to‘yinish manbaining o‘ziga xos xususiyatlarini e’tiborga olib, ular uchun alohida chegara berilgan: 50 foizdan ko‘p, 5025 va 25 foizdan kam. Agar yillik oqimning 80 foizidan ko‘prog‘i uchta to‘yinish manbaidan biri, masalan, qor hisobiga to‘g‘ri kelsa, bu daryo Lvovich tasnifi bo‘yicha toza holda qor suvlari hisobiga to‘yinuvchi daryolar turiga kiradi. Agar to‘yinish manbalaridan biri, masalan, qor suvlarining yillik oqimdagi salmog‘i 5080 foiz atrofida bo‘lsa, unda daryo, asosan, qor suvlaridan to‘yinuvchi daryolar turiga kiritilgan. Nihoyat, daryo oqimida uchta to‘yinish manbalaridan har birining salmog‘i 50 foizdan kam bo‘lsa, bu daryo aralash manbalar hisobiga to‘yinuvchi turga kiritilgan. Yer yuzidagi daryolarning to‘yinish manbalariga ko‘ra 38 ta turga bo‘linishi ma’lum qonuniyatlarga asoslangan. Masalan, ko‘pchilik daryolar qor suvlari, yomg‘ir suvlari va boshqa manbalar hisobiga to‘yinsada, ularda umuman olganda qor suvlarining ulushi ko‘proq bo‘lishi mumkin. Tasnifni ishlab chiqishda mana shunday holatlar e’tiborga olingan. Download 6.22 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|