Учебное пособие подготовлено на основе типовой программы дисциплины «Гидрология рек»
Download 6.22 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Qarshi Qamashi Guzor Shahrisabz Dehqonobod Samarkand
- Guliston Jizzax
- SEL TOSHQINLARI Masshtab: 1 : 4 000 000 20.2-rasm. Sel toshqinlari kartasi
|
DARYOLARNING MINIMAL OQIMI
Oqim moduli, l/s km.kvadratdan DARYOLAR MINIMAL OQIMINING O'RTACHA OQIMGA BOG'ILIQLIGI Tog' daryosida kam suvli davr Amudaryoda kam suvli davr $ $ $ $ $ $ $ $ $ $ Muborak Nurota Yangirabot Navoiy Oqtosh Koson Beshkent Qarshi Qamashi G'uzor Shahrisabz Dehqonobod Samarkand Yangiqishloq G'allaorol Kattaqo'rg'on Juma Sho'rchi Termiz Kitob Boysun Denov Sherobod Qumqo'rg'on Jarqo'rg'on Bekobod TOSHKENT Guliston Jizzax Sirdaryo Gagarin Paxtakor Olmaliq Charvoq Chirchik Yangiyo'l Angren Toytepa Ohangaron Andijon Namangan Farg'ona Chust Kosonsoy Qo'qon Marg'ilon a q Qa sh Talimarjon s.o a d A y d a r Oqda ryo ryo u m A a r yo d k o' l Su r xo n d yo a r Chordara s.o. C hi rc hi k S ird ary o a h O ga n o r n $ SEL TOSHQINLARINING TAKRORLANISHI SELLAR HOSIL BO'LISHINING ASOSIY SABABLARI sel toshqinlari kuzatilmaydi sel toshqinlari bo'lishi mumkin juda kam (10 va undan ko'p yilda bir marta) kam (4-10 yilda bir marta) tez (1-3 yilda bir marta) juda tez (yilda bir marta va undan ko'p) yomg'ir, qorning jadal erishi jala yomg'irlar katastrofik sellar hosil bo'ladigan joylar Sel hosil bo'ladigan birgina havzada genezisi va sabablari turlicha bo'lgan sel toshqinlari shak llanishi mumk in. Kartada ularning eng k o'p qayd etilganlari belgilangan. Kelib chiqish saboblari aniq bo'lgan sel toshqinlari hisobga olingan 89.8 2.2 4.3 3.7 jala yomg'ir uzoq davom etgan yomg'ir yomg'ir, qorning jadal erishi boshqa sabablar (tog' ko'llari to'g'onining buzulishi,qor ko'chkilari tiqinlari) SEL TOSHQINLARINING SABABLARI (foizda) 0. 5. 10. 15. 20. 25. 30. 30. 1875 1885 1895 1905 1915 1925 1935 1945 1955 1965 1975 1985 1995 2005 Y i l l a r S e lla r so n i Chirchiq-Ohangaron havzasida qayd etilgan sellar (1878-2005 yillar) 0. 5. 10. 15. 20. 25. 30. 35. I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII O y l l a r T a q si m la n is h , fo iz d a Sel toshqinlarining yil davomida taqsiblanishi (foizda) Masshtab: 1 : 3 500 000 SEL TOSHQINLARI Masshtab: 1 : 4 000 000 20.2-rasm. Sel toshqinlari kartasi 180 1. Sel toshqinlarini keltirib chiqaruvchi sabablarni tadqiq etish; 2. Sel toshqinlarining daryolar havzalari bo‘yicha taqsimlanishini va takrorlanishini o‘rganish. Ushbu kartani tayyorlashda birlamchi manba sifatida O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar mahkamasi huzuridagi Gidrometeorologiya xizmati markazi fondida saqalanayotgan «Sellar yilnomasi» to‘plamida qayd etilgan ma’lumotlar asos qilib olingan. O‘zbekistonda sel toshqinlarining kelib chiqish sabablari quyidagi omillar ta’sirida bo‘lishi mumkin: - jala yomg‘irlar (90 foiz atrofida); - uzoq davom etgan yomg‘ir; - yomg‘ir va qorning jadal erishi; - tog‘ ko‘llari to‘g‘onining buzilishi, qor ko‘chkilari oqibatida daryo o‘zanining to‘silib qolishi va boshqalar. Kartada O‘zbekistonning umumiy maydoni sel toshqinlarining takrorlanishi bo‘yicha quyidagi qismlarga ajratilgan: 1) sel toshqinlari kuzatilmaydigan hududlar; 2) sel toshqinlari bo‘lishi mumkin bo‘lgan hududlar; 3) sel toshqinlari juda kam kuzatiladigan hududlar (10 yilda 1 marta); 4) sel toshqinlari kam kuzatiladigan hududlar (4-10 yilda 1 marta); 5) sel toshqinlari tez kuzatiladigan hududlar (1-3 yilda 1 marta); 6) sel toshqinlari tez-tez kuzatiladigan hududlar (yilda 1 marta va undan ko‘p). «Sel toshqinlari» kartasida bu hodisaning yil davomida oylar bo‘yicha taqsimlanish diagrammasi keltirilgan. Shu bilan birga, kartada 1878-2005- yillar davomida Chirchiq-Ohangaron havzasida qayd etilgan sel toshqinlari alohida diagrammada qayd etilgan. Mazkur diagrammalar «Sellar yilnomasi» ma’lumotlarini tahlil etish va umumlashtirish asosida tuzilgan. Sel toshqinlarining yil davomida oylar bo‘yicha taqsimlanish diagrammasidan ko‘rinib turibdiki, mamlakatimiz hudida sel toshqinlarining asosiy qismi aprel-iyun oylariga to‘g‘ri keladi. Birgina mana shu xulosaning o‘zi mamlakat miqyosida sel toshqinlarining oldini olish, aholi punktlari, suv inshootlari va xalq xo‘jaligining boshqa obyektlari muhofazasini ta’minlash hamda sel toshqinlari keltirishi mumkin bo‘lgan zararni iloji boricha kamaytirishga qaratilgan chora- tadbirlarni belgilashda katta amaliy ahamiyatga ega. Download 6.22 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|