Uchun qulay investitsiya muhitining yaratilgani asosiy omil bo’lib kelmoqda
-rasm Yalpi ichki mahsulot, yalpi investitsiya va xorijiy investitsiyalar
Download 1.21 Mb. Pdf ko'rish
|
iqtissodiyotga xorijiy in vestitsiyalar jalb qilishning mintaqaviy xusuiyatlari
|
2.4-rasm
Yalpi ichki mahsulot, yalpi investitsiya va xorijiy investitsiyalar Respublika ko’rsatkichida Farg’ona iqtisodiy mintaqasining ulushi, foizlarda 22 20,8 20,1 20,4
20,2 20,7
18 17,4
16,8 18,3
15,2 11,5
12,7 11,4
11,8 12,2
12,7 12,7
30,3 18,3
5 8 7,3 4,3 8,1
4,2 4,7
YaIM Yalpi investitsiya Xorijiy investitsiya
Mazkur diagrammadan ko’rinadki, 2002-2010 yillar davomida Farg’ona mintaqasining respublika YaIMdagi ulushi 23,6 foizga, iqtisodiyotga jalb qilingan yalpi investitsiyalardagi ulushi 30,6 foizga, iqtisodiyotga jalb qilingan xorijiy investitsiyalardagi ulushi 2002 yildagi 30,3 foizdan, 2004 yilda 5 foizga, 2010 yilda esa 4,7 foizga tushgan yoxud jami tahlil yillari davomidva 15,5 martaga kamaygan. Ayni paytda mintaqadagi investitsiya faoliyatining tahlili so’nggi 13 yil davomida mazkur hududga katta e’tibor berilganligini ko’rsatmoqda. Ayniqsa sanoatning negiz tarmoqlarida yoqilg’i, mashinasozlik, kimyo va neftkimyo, to’qimachilik sohalariga katta investitsiyalar jalb qilindi. Jumladan, «O’zDEUavto» avtomobil zavodi, «Kosonsoy-Tekmen», «Asnam tekstil», «Qabul-Farg’ona KO» qo’shma korxonalari, Andijon viloyatining Xo’jaobod tumanida yirik gaz saqlovchi omborxona qurilganligi, Farg’ona neftni qayta ishlash zavodi, Andijon, Qo’qon biokimyo zavodlari qayta ta’mirlanganligi yuqoridagi fikrimizning dalilidir. Lekin so’nggi yillarda mintaqaga yuborilayotgan investitsiyalarning ham absolyut, ham solishtirma hajmi ko’rsatkichlarida birmuncha kamayish kuzatildi. Hisob-kitoblar natijasida, mintaqaning investitsion mablag’laridan foydalanish koeffitsenti respublikaning o’rtacha ko’rsatkichlariga nisbatan sezilarli darajada yuqori bo’lgan. CHunonchi, 1990 yillarda milliy daromadni asosiy fondlarga bo’lgan nisbati ko’rsatkichining darajasi o’rtacha respublika ko’rsatkichiga nisbatan 1,248 ni tashkil etgan. Bunday ijobiy ko’rsatkich mintaqaning barcha viloyatlariga xos bo’ldi. Mintaqa iqtisodiy rivojlanish darajasidagi pasayish tendentsiyasining ob’ektivligini aniqlash zaruriyati tabiiy-iqtisodiy potentsialni hamda undan foydalanish imkoniyatlarini o’zaro uzviy ravishda tahlil etishni talab etadi. SHu nuqtai nazardan ishda mintaqaning tabiiy-iqtisodiy salohiyati, ya’ni milliy boyligi, zahiraviy salohiyati va iqtisodiy infrastrukturasi tahlil qilindi. Unga ko’ra mintaqaning milliy boylik ko’rsatkichi foydali qazilmalarni hisobgaolmaganda, respublikada salmoqli o’rin egallashi aniqlandi. CHunonchi, foydali qazilmalardan tashqari respublika milliy boyligini tashkil etuvchi asosiy ko’rsatkichlar (er resurslari, suv resurslari, asosiy fondlar, aylanma vositalar, aholining mol- mulki)ning deyarli ¼ qismi o’rganilayotgan mintaqa hissasiga to’g’ri keladi. Yuqoridagi fikrlarimizni inobatga olgan holda, hududlar ijtimioy-iqtisodiy rivojlanish yo’nalishlarini ishlab chiqish hamda uni amalga oshirish uchun uning ilmiy asoslarini tadqiq etish talab etiladi. Buning uchun ilg’or xorij hamda ilgarigi ijobiy tajribalarni o’rganish va shuning asosida respublikamiz sharoitiga mos qiluvchi hududiy rivojlantirish yo’nalishlarini belgilash lozim. Hududlarni rivojlantirishning sobiq ittifoq tajribasiga nazar solsak, bunda birinchi navbatda hududiy reja oldi tadqiqotlari olib borilgan. SHuning asosida hududiy rivojlantirishning 15-20 yilga mo’ljallangan bosh sxemalari ishlab chiqilgan. So’ngra ishlab chiqarish kuchlarini rivojlantirishning o’rta muddatli, asosan besh yillik asosiy yo’nalishlari qabul qilingan. Keyingi bosqichda har bir viloyat, shaharlarning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish rejalari ishlab chiqilgan. Bularning barchasi davlatning deyarli yuz foizlik mulk egasi bo’lgan sharoitlarda amalga oshirilgan va davlatning to’la tasarrufi hamda nazorati ostida bo’lgan. Bozor sharoitlarida rivojlangan chet mamlakatlarda avval hududiy dasturlar tuzish uchun tadqiqot ishlari olib borilgan. Bundan keyin muammoli, maqsadli hududlar va tarmoqlar bo’yicha uzoq muddatli va o’rta muddatli dasturlar qabul qilingan. Respublikamiz taraqqiyotidagi eng ijobiy holatlardan biri bizda dasturiy yondashuv shakllandi. So’nggi o’n yillikda qonunchilik xujjatlarining tahlili shuni ko’rsatmoqdaki, shu kunga qadar turli yo’nalishdarda yuzga yaqin dasturlar qabul qilingan. Ulardan funktsional tarmoq dasturlari: «2005 yilgacha bo’lgan davrlarda mahalliy xom-ashyo negizida buyumlar va materiallar ishlab chiqarishni mahalliylashtirish», «1998-2000 yillarda qishloq xo’jaligida iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish», «2002-2010 yillarda kompyuterlashtirish va axborot kommunikatsiya texnologiyalarini rivojlantirish», «2003-2005 yillarda atrof tabiiy muhit monitoringi» va boshqalar shular jumlasidandir. Bundan tashqari ijtimoiy yo’nalishga ega bo’lgan bir yillik ijtimoiy dasturlar qabul qilish ham an’anaga aylangan. CHunonchi “Qishloq taraqqiyoti va farovonligi yili”, “Mustahkam oila yili”, “Obod turmush yili” kabi ijtimoiy dasturlarni misol keltirish mumkin. Prezident Farmonlari va Vazirlar Mahkamasi Qarorlarining bir nechtasi hudud masalasiga bag’ishlangan bo’lib, bularning amaliyotga tadbiqi ijobiy ahamiyat kasb etadi. Qonunchilik xujjatlarida keltirilgan ma’lumotlar o’z navbatida hudud yo’nalishidagi dasturlarning funktsional, tarmoq dasturlarga nisbatan son jihatidan ancha kamligini hamda bu holat o’z navbatida hozirgi o’tish sharoitida funktsional tarmoq masalalarni hal etish zaruriyatining yuqoriligi bilan bog’liqligini ko’rsatadi. Hozirgi kunda mahalliy boshqaruv organlari oldiga o’z hududlarini ijtimoiy-iqtsodiy rivojlantirish dasturlarini ishlab chiqish va ularni amalga oshirish, aholining turmush sharoitlarini yaxshilash bo’yicha choralarni ishlab chiqish, iqtisodiyot va uning tarmoqlarini oqilona joylashtirish vazifasi turibdi.
Bu borada ham respublikamizda birinchi qadamlar tashlanmoqda. Buni mamlakatimiz Prezidenti I.A.Karimovning Xalq deputatlari Toshkent viloyati kengashining 2004 yil 29 yanvar kuni bo’lib o’tgan navbatdan tashqari sessiyadagi nutqidan ham ko’rsak bo’ladi. Mazkur nutqda yangi viloyat rahbari istiqboldagi tarqqiyot rejasini aniq belgilab olishi lozimligini, 2015 yilgacha mo’ljallangan ushbu dasturda har bir soha va tarmoq ustivor yo’nalishlar, muammolar, ularning yechimlari, bir so’z bilan aytganda, viloyatni rivojlantirish masalalari o’z aksini topishi zarurligini, ana shundan keyin aniq maqsadlar yo’lida harakat qilish va kutilgan natijalarga erishish mumkinligi ta’kidlandi (“Xalq so’zi” gazetasi, 30.01.2004 №22). Yuqorida bayon etilgan fikrlardan kelib chiqib ta’kidlash lozimki, mazkur yo’nalishni Toshknet viloyatidan tashqari mamlakatimizning barcha viloyatlarida ham amalga oshirish maqsadga muvofiqdir. Zero, hududiy Dasturlarni qabul qilish ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishning hududiy darajalaridagi keskinlikning bir muncha yumshatish imkoniyatini yaratishdan tashqari mamlakat iqtisodiyotini jadallashtirishga ham xizmat qiladi. CHunonchi, ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishni tartibga keltirishda quyidagi chora-tadbirlarni mintaqa miqiyosida amalga oshirish maqsadga muvofiq: - hududiy dasturlarni ishlab chiqish va amalga oshirish; - sust rivojlangan hududlarda elektr-energiya, yer, suv va transport harajatlari uchun kamaytirilgan narx va tarif stavkalarini belgilash; - hududning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanganlik darajasini e’tiborga olgan holda soliqqa tortishda, kredit va subsidiya ajratishda, korxonalarni texnik modernizatsiyalashni moliyalashda imtiyozli tizimlarni joriy qilish; - hududlar tarqqiyotini jadallashtirishda investitsiyalarni faol jalb etish va ularning samaradoriligini ta’minlashda hamda qulay investitsion muhit yaratishda ilmiy tadqiqotlar asosida saralangan ustivor tayanch aholi joylari ro’yxatidan keng foydalanish zarur. Yuqorida ko’rsatilgan tadbirkorlar muammolarining yechimi Farg’ona vodiysining iqtisodiy rivojlantirish salohiyatidan oqilona foydalanishda hamda hududlarning ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotini yuksaltirishda muhim ahamiyat kasb etadi.
Download 1.21 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|